تجزیه و تحلیل و نقدوبررسی خمسه نظامی اوایل قرن8 هجری قمری موجود در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران به شماره ثبت 5179 ((تصویرسازی بر اساس داستانهای خمسه نظامی))

در گنجینه هنری ایران اسلامی آثار زیادی یافت می شود که بی نام و نشان در خلوت خود می درخشند و حامل فرهنگ تمدن و آداب و رسوم این مرز و بوم می باشند ، غالباً اینگونه آثار بی هیچ چشم داشت عرصه ی هنرمند یا صنعتگر آن در دل خود حرفهای زیادی برای گفتن دارند . بحق آفرینش چنین آثاری زیبا نشان از نبوغ و درایت هنر هنرمندان آن زمان هایی تاریخی است . خلق یک اثر هنری شامل یک شمشیر دو لبه بود که در یک دم برش از فرهنگ آن زمان را بازگو می کند و دیگری از جلوس مستند حکمرانان آن زمان را دارند که به گونه ای ظریف در قالب هنر بیان گشته اند این گفته نه تنها در آثار تصویری بلکه نمود آن بیشتر در دامنه ادبیات گسترده شده است و در دیگر هنرها نیز هم پای ادبیات پیش رفته است . یکی از شعرای تأثیر گذار تاریخ ادبیات ایران نظامی گنجوی می باشد که در قرن 6 هجری می زیسته است البته در مورد تاریخ تولد و مرگ ایشان نقطه نظرهای زیادی گفته شده است با این حال اگر میانگین عمر وی را در نظر بگیریم نظامی 84 سال (614-530 هجری) زیسته است که به قبل از استعلای مغول بر ایران می باشد . وی در این عمر پرمایه ی شان آثار ادبی نفیسی به جای گذارده اند که یکی از آثار مهم نظامی خمسه می باشد که به پنج گنج نیز مشهور است . گویند نظامی برای سرودن آن 45 سال وقت صرف کرده است (597 تا 552 هجری) نسخه خطی خمسه نظامی 5179 قدیمی ترین نسخه تاریخ دار جهان می باشد که حدوداً 119 سال پس از مرگ نظامی کتاب شده است . این نسخه هم اکنون در دانشگاه تهران کتابخانه مرکزی نگهداری می شود . این خمسه بر خلاف همیشگی دارا بودن 5 مثنوی نظامی کنار هم است دارای 3 مجموعه لیلی و مجنون اسکندرنامه و هفت پیکر می باشد که دو مثنوی آن یعنی خسرو و شیرین و مخزن الاسرار در آن لحاظ نشده است . این نسخه دارای 17 مجلس نگاره و 4 سرلوحه تزئین می باشد که به سال 718 هجری کشیده شده است. تصاویر این خمسه نشان از شروع یک اثر طلایی در روند شکل گیری یک مکتب هنری به نام کتاب آرایی مصور در ایران است . هر چند این نگاره ها ساده و خالی از پرداخت های دوره های بعدی کار شده اندولی باز از ارزش های تاریخی هنری آن کم نمی شود و نسخه قابل توجه و قابل مطالعه می باشد. این نسخه به نوعی بار تصویرگری قبل از مغول یعنی دوره ی سلجوقی و مغول را دارد که یکی از حلقه های متصل کننده ی شیوه کتاب آرایی و تصویرگری آن تاریخ می باشد . در این نسخه به وضوح شاهد تلاقی بین نسبت های نقاشی ایرانی چینی و مغولی هستیم که با بررسی و شناخت بیشتر آن شاید بتوان اطلاعات بیشتری بدست آورد .