اندازه گیری اکراتوکسین a در ریشه شیرین بیان با استفاده از طیف سنج تحرک یونی

چکیده اکراتوکسین a (ota) از سمومی است که توسط برخی کپک ها از جمله a. ochraceus ، a. carbonarius (nigri) و p. verrucosum در برخی از اقلام غذایی همچون غلات، مشروبات الکلی و دانه های قهوه و کاکائو تولید می شود. یکی از محصولاتی که می تواند به عنوان جایگاه تولید این سم قارچی باشد ریشه ی شیرین بیان (glycyrrhiza glabra)است. شیرین بیان از جمله محصولات صادراتی کشور ایران است و نقش ارزشمندی را در اقتصاد کشاورزی ایفا می کند. خواص دارویی و طعم دهندگی این گیاه آن را از سایر گیاهان متمایز کرده است. هنگامی که این محصول به کشورهای خارجی صادر می شود، در بدو ورود مورد بررسی های کیفی قرار می گیرد. از مهم ترین عوامل ارزیابی کیفی محصولات شیرین بیان مقدار اکراتوکسین a موجود در آن است. امروزه با افزایش سخت گیری های کمیسیون اروپا (ec) حداکثر میزان مجاز اکراتوکسین a موجود در ریشه ی شیرین بیان 20ppb تعیین شده است. از این رو اندازه گیری سریع مقدار اکراتوکسین a در این محصول که روزانه به مقدار زیادی وارد کارخانجات و انبارهای مربوطه می شود نیازمند روشی دقیق، کم هزینه، قابل اجرا در کارخانه و سریع است. همچنین ایجاد شرایطی برای ممانعت از تولید اکراتوکسین a در طی انبارداری این محصول بسیار حائز اهمیت است. در این مطالعه برای اولین بار از طیف سنج تحرک یونی ims)) ساخته شده در آزمایشگاه تحقیقاتی شیمی فیزیک دانشگاه صنعتی اصفهان برای تعیین میزان اکراتوکسین a در ریشه ی شیرین بیان استفاده شد. در این پروژه با تلاش فراوان شرایط برای اندازه گیری اکراتوکسین a تعیین و نشان داده شد این دستگاه دقت قابل رقابت، تکرار پذیری مناسب و سرعت پاسخ بی نظیری برای تعیین مقدار اکراتوکسین a موجود در ریشه ی شیرین بیان دارد. به علاوه به منظور افزایش تفکیک پذیری پیک مربوط به اکراتوکسین a از حالت inverse دستگاه استفاده شد. حد تشخیص دستگاه 0/01 ng و بازیابی روش %1 ± %110 بدست آمد. برای تائید روش، نتایج در چند نوبت با آزمایشگاه استاندارد gba هامبورگ (آلمان) مقایسه شد. نزدیکی نتایج تائیدی بر صحت روش است. در بخش دوم از این پروژه به بررسی عوامل موثر بر مقدار اکراتوکسین a تولید شده در طی انبارداری ریشه ی شیرین بیان پرداخته شد که طی آن نمونه های ریشه ی تازه برداشت شده در انبارهای شبیه سازی شده، مطابق با میانگین دما و رطوبت نسبی چهار فصل 10 ساله ی شیراز به عنوان یکی از قطب های اصلی تولید شیرین بیان، پس از تعیین میزان اولیه ی اکراتوکسین a به مدت 60 روز مورد انبارداری قرار گرفت. آزمایشات تعیین مقدار اکراتوکسین a هر بیست روز انجام پذیرفت. نتایج نشان داد بیشترین میزان اکراتوکسین a مربوط به نمونه های انبارداری شده در فصل تابستان (t=29 ?c, rh=27%) پس از 40 روز انبارداری بود. نمونه های انبارداری شده در فصل زمستانt=9 ?c, rh=51%) ) افزایش معناداری را در مقدار اکراتوکسین a در طی مدت زمان انبارداری نشان نداد. نتایج نشان داد که دما فاکتور موثرتری نسبت به رطوبت نسبی بر تولید اکراتوکسین a در طی انبارداری ریشه ی شیرین بیان است. این موضوع می تواند راهنمای خوبی برای کارخانجات تولید کننده ی این محصول به منظور انبارداری صحیح ریشه ی شیرین بیان باشد. واژه های کلیدی: اکراتوکسین a، طیف سنج تحرک یونی، شیرین بیان، انبارداری