تحلیل ساختاری داستان های کوتاه مجموعه ی چمدان بزرگ علوی

این پژوهش قصد دارد به بررسی?نخستین مجموعه داستان کوتاه بزرگ علوی (1282-1375) یعنی مجموعه ی چمدان بپردازد. این مجموعه شامل شش داستان کوتاه «چمدان»، «قربانی»،?«عروس هزار داماد»، «سرباز سربی»، «شیک پوش»و «تاریخچه ی اتاق من» می باشد که در سال 1313 انتشار یافته است. در میان دیدگاه های موجود در بررسی متن، رویکرد ساختاری، شیوه ی پژوهش قرار گرفته است. این روش تنها به متن ادبی اهمّیّت می دهد و بر آن است که متن هستی مستقل و خود بسنده ای دارد که از طریق بررسی و تحلیل عناصر ساختاری و مناسبات درونی میان آن ها می توان به دلالت های معنایی اثر دست یافت (ن.ک: اخلاقی، 1377: 16). ساختار روایت، طرح و ساختمان داستانی متن است و شامل شخصیّت های داستانی و?کنش?هایی است که توسط راوی نقل می شود. در این تعریف سه محور «طرح»، «شخصیّت»و «راوی» تشکّل درونی اثر را در حوزه ی اقتدار خود دارند؛ بنابراین بحث در ساختار کلان داستان مقصود اصلی این رساله است (ن.ک: اخوت،1371: 179). بررسی متن ادبی با توجّه به نظریّه های ساختاری موجود در تحلیل متن علاوه بر نشان دادن میزان کاربرد و کارآیی این نظریّه ها در متون ادبی؛ از آن جهت اهمّیّت می یابد که دریچه های نوینی را در برخورد با متن ادبی ارائه می کند. اکثر کسانی که در عرصه ی مطالعات ادبی کار می کنند، از?یافته های دیگر عرصه ها چون تاریخ، روان شناسی و جامعه شناسی برای تبیین دلالت های معنایی آثار ادبی استفاده می کنند. این تحقیقات اگرچه سودمند، امّا جایگاه ثانوی دارند و آن چه در درجه ی اوّل اهمّیّت قرار دارد، توجّه به متن و مناسبات درونی اثر است. در واقع این پژوهش ساختاری در صدد است با توجّه به قراردادهایی که آثار ادبی را ممکن می سازند، دریابد معناها و تأثیرات آثار چگونه میسّر شده است. در طرح داستان به دنبال یافتن پیوند های زمانی و سببی، از نظریّه ی مشهور ادوارد مورگان فورستر استفاده می شود. هم چنین دیدگاه و الگویی که?تزوتان تودوروف ?براساس آن طرح را تحلیل کرده، در این قسمت مبنای پژوهش?قرار دارد. تحلیل شخصیّت به عنوان جزیی از ساختار داستان - و در فرضیّه ی این پژوهش اساسی ترین جزء آن - ساحت های گوناگونی را به خود اختصاص داده است. تلاش ساختار گرایان در شناخت شخصیّت به عنوان کنش گر شامل بحث هایی چون بررسی شخصیّت به لحاظ نقش فاعلی یا مفعولی؛ کنش شخصیّت به لحاظ نقشی که در پیش برد داستان دارد؛ نقش کنش های داستانی در ساختن غیر مستقیم شخصیّت و... می باشد. تحلیل در این قسمت ابتدا بر پایه ی «الگوی کنش گر» آلژ یرداس ژولین گرماس و سپس «امکان های روایتی» کلود برمون که دال بر اهمّیّت شخصیّت های داستانی است، بررسی ها را شکل می دهد. بررسی راوی هنگامی مطرح می شود که به چگونگی عرضه ی ماجرا توجّه شود. ماجرایی که با شخصیّت و کنش ها و طرحی که به وجود آورده اند، اتفاق افتاده است؛ بنابراین به نقش راوی در چگونگی شکل گیری داستان توجّه شده است. وقایع از دید چه کسی دیده می شود؟ و راوی آن کیست؟ با توجّه به گوناگونی تقسیمات در این قسمت شیوه ای التقاطی انتخاب شده است و انتخاب هریک منوط به تطبیق آن با نمونه های داستانی می باشد. در نتایج این بررسی رابطه ی میان راوی و شخصیّت به عنوان دو نوع گوینده، بیان می شود.