بررسی تأثیر آلودگی های خاک بر سرطان های مری و معده در استان گلستان با استفاده از روش زمین آمار

نسبت بالایی از بیماری های انسانی از جمله سرطان به طور مستقیم با عوامل زیست محیطی ارتباط دارد و لازم به نظر می رسد که عوامل موثر در این رابطه تعیین و مشخص گردند؛ ولی هنوز به طور مشخص و معین، تناسبی بین عوامل محیط زیست و سرطان در انسان ها یافت نشده است. سرطان، یکی از شایع ترین علل مرگ و میر در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه است. هنوز هم سرطان های دستگاه گوارش در شمال کشور، از مهم ترین علت های مرگ ومیر ناشی از سرطان است. استان گلستان یکی از مناطق دارای نسبت بالای سرطان در کشور و حتی جهان می باشد. این منطقه دارای کشاورزی، صنعت، دریا و چشم انداز های زیبا می باشد که علاوه بر تراکم بالای جمعیت ساکن در منطقه، همه ساله و در فصول مختلف پذیرای خیل کثیری از گردشگران و مسافران از اقصی نقاط کشور می باشد؛ لذا مطالعه عوامل مختلف محیطی و ایجاد ارتباط بین بیماری های شایع در منطقه و آلودگی زیست محیطی، یک ضرورت مسلم در این منطقه مهم از کشور است. استفاده از زمین آمار برای پردازش داده های مرتبط با سلامت انسان و خاک و استفاده از gis برای ایجاد نقشه های مختلف بیماری و آلودگی یکی از ضروریات به نظر می رسد. فلزات سنگین به طرق مختلف از جمله صنایع، کشاورزی، مواد و کالاهای دارای مصارف خانگی و نظایر آنها در محیط زیست یافت می شوند. نگرانی های ناشی از وجود این عناصر زیانبار شامل اثر مستقیم در بهداشت و سلامت انسان، انباشتگی آن ها در خاک و آثار بلندمدت آن در کمیت و کیفیت زراعت و جذب آن ها توسط گیاه و تأثیر سوء آن در خوراک دام و زنجیره غذایی انسان بسیار قابل توجه می باشد. لذا با فرض اینکه سرطان مری در منطقه مورد مطالعه ممکن است با برخی آلودگی های محیطی نظیر خاک یا گیاه مرتبط باشد اقدام به مطالعه و نمونه برداری خاک و جمع آوری داده های میزان بروز سرطان گردید. به تعداد 227 نمونه خاک از شهرستان های مختلف استان برداشت و به آزمایشگاه معتبر lab west استرالیا، جهت آنالیز فلزات سنگین و عناصر کمیاب ارسال شد. در تجزیه و تحلیل داده های خاک و سرطان از آمار کلاسیک و زمین آمار استفاده شد. در روش آمار کلاسیک از نرم افزار spss14.0 و زمین آمار از نرم افزار arcgis9.3 استفاده شد. در انتخاب روش زمین آماری از روش کریجینگ جهانی استفاده و از واریوگرام به عنوان ابزار اساسی زمین آمار در انتخاب مدل بهینه استفاده گردید که به عنوان نمونه برای سرطان مری و معده، به ترتیب مدل های نمایی و گوسی مناسب ترین مدل انتخاب شدند و با ارزیابی مدل اقدام به ترسیم نقشه برای سرطان ها و فلزات سنگین مورد مطالعه گردید. نتایج حاصل حاکی از آن است که سرطان مری در شرق استان دارای بالاترین میزان بروز و در شهرستان کلاله دارای بالاترین میزان بوده است، و یک سیر افزایشی از سمت غرب به شرق استان دارد. نتایج فلزات سنگین بیانگر آن است که عناصر روی و آهن در شرق استان دارای مقادیر کمتری نسبت به غرب استان بوده است. در یک نتیجه گیری کلی می توان بیان داشت زمین آمار به عنوان ابزاری مفید و بهینه در ارزیابی و تخمین وضعیت سرطان و عناصر مورد مطالعه خاک در منطقه بوده است. همچنین نتایج حاصل نشان می دهد که شهرستان کلاله در وضعیت فقر عنصری در خاک نسبت به شهرستان های دیگر استان بوده و از سوی دیگر گسترش خاکهای لسی در استان نیز دارای بیشترین وسعت و گسترش در منطقه مذکور بوده و عوامل فوق بنظر می رسد تا حدود زیادی با نقشه های پراکنش سرطان در منطقه منطبق بوده و از جمله عوامل و فاکتورهای قابل توجه در بروز برخی سرطانها در منطقه باشد. واژه های کلیدی: سرطان مری، گلستان، عناصر سنگین، زمین آمار، کریجینگ.