دراسه بیانیه لمعانی مرثیه سقوط بغداد للشاعر سعدی الشیرازی

پایان نامه
چکیده

الموضوع : إنَّ الخوض فی أعماق شخصیه سعدی الأدبیه واکتناه الصوره الکلیه للأثر العربی فی أدبه لا یتحققان بصوره کلیّه عند تناول نتاجه الفارسی فحسب، بل بدراسه نتاجه المتمثّل فی أشعاره العربیه جنباً إلی جنب دراسه نتاجه الفارسی. ومن بین باقه أشعاره العربیه اخترنا قصیدته الرائیه فی "رثاء بغداد" و هی من أروع ما کتب علی الإطلاق، فنیّاً أو شعریاً أو عاطفیاً أو بکل المقاییس. وهی من ناحیه أخری من أطول قصائده، سواء الفارسیه منها أو العربیه، بل أطولها جمیعاً حتی تکاد تکون أحدی المعلقات الکبری وعلی الرغم من بلوغها الذروه فی براعه البیان والبلاغه ومن سلاسه التعبیر والإفصاح عن المشاعر الصادقه، وآلام الشاعر وشجونه، یتطرّق فیها أیضاً الی الحِکمهِ والأخلاق، کما تحتوی علی صناعات أدبیه وصور الخیال، ویعکس لنا فیها صوراً واضحه عن الأوضاع السیاسیه والإجتماعیه والثقافیه والأدبیه لتلک الأیام، وعلی الرغم من ذلک، نری أنّ تلک القصیده لم تأخذ حقّها من الذکر والإشاره. أهداف البحث : تعدّدت وکثرت الصلات بین الأدبین العربی والفارسی بل وأمتزجتا لیشکِّلا معاً تراثاً ضاریاً جمع فی طیاته شتّی أنواع الأدب وأجناسه المختلفه. وفی بدایه تکوین هذه النهضه، لم یکن هناک فرق بین عربی أو اعجمی إلاّ بالتقوی، فکلهم مسلمون ولذلک بدأ التناقل والأمتزاج بین الشعوب وثقافتهم وآدابهم وتلک هی حکمه الإسلام فی إحتوائه للجمیع. وهذا ما فَسَحَ المجال للشعراء لتنظیمِ عددٍ کبیرٍ من الأشعار باللغه العربیه، وما أکثر الشعراء الفرس الذین تعدّت قصائدهم وأعمالهم عن آلاف الأبیات، کحافظ والرودکی وسعدی الشیرازی. و وحدتنا الحضاریه ضروره حیاتیه فی هذا العالم المضطرب بالتّکتّلات ، وسعدی الشیرازی قدّم النموذج الرائع للوحده الحضاریه بین إیران والعرب. فمزْجهُ بین اللغتین العربیه والفارسیه هی من مظاهر اهتمامه بهذه الوحده. فتراه یبدأ قصیدته الرائیه التی رثا فیها بغداد بمقدمه غزلیه مهّد بها للدخول إلی غرض من أغراضه المتعدده، وغرضه الرئیسی هو الرثاء. فجعلها أنشوده غنی علی أوتارها أشجانه وعزف علیها أحزانه وبثّ فیها لواعجه. "وإلقاء نظره سریعه علی أشعاره التی أنشدها بلغه الضاد والمفعمه بالمفاهیم الإسلامیه القرآنیه والتی تحتوی علی ما انطوی علیه الشاعر من العقیده القلبیه للدین الحنیف، هی خیر دلیل واقوی حجه علی أنّ الإسلام هو من أهم الدوافع وابرزها التی جعلت شاعرنا سعدیّ الشیرازی یُسرد قصائد کثیره باللغه العربیه التی انزل الله بها القرآن الکریم علی نبیه العربی (صلی الله علیه وآله وسلم) الذی اتی بالشریعه السهله السمحاء والتی فتحت امام سعدی کسائر علماء الإسلام والمفکّرین آفاقاً مشرقه واسعه من الفکر الذی اخرج الناس من الظلمات الی النور" . ولاشکّ أن الأمه الإسلامیه حیّه بقرآنها، لأنه الکتاب الذی یستطیع دائماً أن یضخّ فی جسدها مقوّمات الحیاه، ویحافظ علی مستواها الرفیع من الذوق والمشاعر الإنسانیه، بما یحمله من إعجاز أدبی ومحتوی قابل للتکیّف مع تغیّرات الزمان. لکن الظروف المناوئه التی تحیط بالإنسان أو بالأمهِ تحجب القلوب وتجعل فی الآذان وقراً، وتجعل بین الإنسان والخطاب القرآنی حجاباً، وهنا یأتی دور المصلحین لیزیلوا هذه العوامل العازله من وقر وحجب، ولیفتحوا قلوب الناس وآذانهم لتتلقی نداء الروح ولتصغی الی کلام السماء. وأفضل وسیله یستطیع أن یمارسها المصلح لتحقیق الهدف هو "الأدب" لأنه الخطاب الذی یحمل من نور الجمال ما یستطیع أن یخترق به ظلمات کل قبح تسقط البشریه فی وحُوله. طریقه البحث : یُعتَبَرُ سعدی الشیرازی من أولئکَ المصلحین الذین عاشوا فی أحلک الظروف الاجتماعیه حیث ادلهمّت خطوب الجهل الداخلی والغزو الخارجی لتمزّق وجود الأمه، فحمل قیثاره أدبه وظل یعزف علیها فی أرجاء العالم الإسلامی، لیکون له الدور الخالد فی مخاطبه جیله وکل الأجیال بلغه تنفذ إلی القلب والروح فتوقظ المشاعر الإنسانیه من سباتها، وترفع الإنسانیه إلی حیث أراد لها بارئها من عزه وکرامه . استأنفت العمل فی تحریر هذه الرساله بالبحث عن معانی مفردات القصیده، وکان جُلَّ اهتمامی هو تغطیه أکبر عدد للمفردات، آخذهً بعین الإعتبار طلاّب اللغه العربیه من غیر المتکلمین بلغه الضاد. وکانت وسیلتی فی هذا المجال هی أشهر معاجم اللغه، کلسان العرب، والقاموس المحیط، و استغرقت هذه المرحله فتره طویله، وقد حرصت علی ذکر أقرب معنیً یفی بالغرض المطلوب فی القصیده ، حتی لَـیَجِد القارئ نفسه قد استلهم معنی البیت قبل مراجعه تفسیره، واستشهدت علی الأبیات إلی أبعد حدٍ ممکن بالآیات والروایات لتکون أوضح معنیً وأقوی حجَّه ، وبدأت ببیان معانی مفردات کل بیت من أبیات القصیده أولاً ، وبعد الإنتهاء من هذه المرحله، بدأت بشرح الأبیات استأنفتها بهذه العلامه (•) للدلاله علی شرحها، کما أشرت الی بعض الصناعات الأدبیه وصور الخیال التی استخدمها الشاعر فی قصیدته والتی أجاد فیها. ثم جعلت الرساله فی فصلین تسبقها مقدّمه وتنتهی بالإستنتاج، الفصل الاول عباره عن حیاه سعدی ونتاجه، وعن تأثر أشعاره باللغه العربیه والقرآن والسُّنه. والفصل الثانی یتضمّن بیان مفردات القصیده وشرح أبیاتها والإشاره الی الصناعات الأدبیه المستخدمه فیها، ومن ثَمَّ إشاره الی أهم الأغراض المذکوره فی هذه القصیده بقالب استنتاج یحتوی علی عدّه نقاط مهمه، ویشمل أیضاً مختصر الرساله باللغه الإنجلیزیه والمصادر. استنتاج : عند مطالعه قصیده سعدی الرائیه الرائعه التی تناول فیها سقوط دار الخلافه "بغداد" وهلاک أهلها علی ید هولاکو ومقتل المستعصم، نجده یربط بین أجزاء القصیده من حیث المعنی ، فظهرت أفکارها مترابطه متماسکه لا تناقض بینها، ینتقل من فکره الی أخری انتقالاً طبیعیاً دون انفصال عن الموضوع الأصلی "الرثاء"، فنجد الصوره الشعریه عنده فی تلک القصیده بالّلوعه والحسره والألم مثلها مثل مشاعره الشغوفه تماماً . وتشتمل قصیدته علی محسّناتٍ تتّسمُ بالفصاحه والبلاغه والروحانیه والجمال، لما تحتویه من مضامین سامیه ومسائل اجتماعیه مختلفه کما ینقل لنا صوره عن الأوضاع السیاسیه المعاصره له. وهو یدرک جیداً مهمته الأخلاقیه والإجتماعیه والدینیه، ممّا جعله أهلاً للإحترام لما یقول من حقائق و یُعَلِّمُ الغافلین بوظائفهم المترتّبه علیهم. وما لکلام سعدی من نفوذ فی الأذهان وتأثیر فی الأصول الفکریه والأخلاقیه، یجعله من عِداد کبار المربین ومعلمی الأخلاق لیس فی إیران وللناطقین بالفارسیه فحسب، بل لکافه أبناء البشر .

۱۵ صفحه ی اول

برای دانلود 15 صفحه اول باید عضویت طلایی داشته باشید

اگر عضو سایت هستید لطفا وارد حساب کاربری خود شوید

منابع مشابه

سعدی الشیرازی و حاضرة الإسلام من خلال قصیدته الرائیة فی رثاء بغداد

إن اکتشاف شخصیة سعدی الأدبیة و معرفة مسیرته الکاملة للأثر العربی فی أدبه لا یتحققان بصورة کلیّة عند دراسة آثاره الأدبیة فی اللغة الفارسیة فحسب، بل لا یتمانِ إلاّ بدراسة نتاجِهِ العربی المتمثّلِ فی أشعاره العربیة جنباً الی جنب دراسة نتاجه الفارسی. و لسعدی فی لغة الضاد أغراضٌ شتّی کالمدحِ والوعظِ والتوحید والمناجاة والرجاء والرثاء. وله فی الغرض الأخیر قصیدةٌ فریدةٌ من بین أشعاره العربیة، تستحق إفرادَ مساحةٍ خاصةٍ...

متن کامل

دراسة تأثیر نهج‌البلاغة على «بوستان سعدی الشیرازی»

الملخص إنّ للنصوص الإسلامیة تأثیرًا کبیرًا على الأدب الفارسی بحیث تظهر آثارها فی مختلف أنحاء هذا الأدب الفاخر. ومن بین هذه النصوص، للقرآن الکریم والحدیث الشریف ونهج‌البلاغة أکبر الأثر وأروع البصمة. وفی هذا الصدد، حاول العدید من الأدباء والکتاب والشعراء الفرس استخدام تعالیم هذه النصوص الغنیة المثریة ولا سیما نصوص نهج‌البلاغة نظرًا إلی مکانتها البلاغیة المرموقة، واستیعابها للقضایا الدینیة والاجتماعی...

متن کامل

ابن علقمی و سقوط بغداد

ابن علقمی، از وزیران باتدبیر دستگاه خلافت عباسیان بود. دوره وزارت او با خلافت مستعصم، آخرین خلیفه عباسی - که خلافتش با سقوط بغداد در 656ه . پایان یافت - هم‏زمان بود. در این دوره، دربار خلافت شاهد تقابل دو گروه شیعه و سنی بود که ابن علقمی (وزیر شیعه) در یک طرف و درباریان اهل سنت در طرف دیگر قرار داشتند. این تقابل با واقعه سقوط بغداد و نقش ابن علقمی در آن پیوند داشت. منظور اصلی این مقاله، بررسی ن...

متن کامل

منابع من

با ذخیره ی این منبع در منابع من، دسترسی به آن را برای استفاده های بعدی آسان تر کنید

ذخیره در منابع من قبلا به منابع من ذحیره شده

{@ msg_add @}


نوع سند: پایان نامه

وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی - پژوهشکده ادبیات

میزبانی شده توسط پلتفرم ابری doprax.com

copyright © 2015-2023