بررسی هیدروژئولوژی و هیدروژئوشیمی آبخوان دامنه های شمالی سهند

منطقه مورد مطالعه در دامنه های شمالی کوه سهند واقع شده که از شمال به مرز دشت تبریز، از شرق به سعید آباد چای و حوضه قوری گل، از غرب به زینجناب چای ، از جنوبغرب به شهرستان اسکو و از جنوب به خط الراسی که دامنه های شمالی سهند را از دامنه های جنوبی آن جدا می کند، منتهی می گردد.این منطقه با وسعتی حدود 788 کیلومتر مربع بین مختصات utm x از 600000 تا 640000 و y از 4175000 تا 4215000 واقع گردیده است. وسعت آبخوان آبرفتی منطقه مذکور برابر 4/402 کیلومترمربع می باشد. شهرستان تبریز پرجمعیت ترین منطقه در شمالغرب کشور می باشد که تامین آب شرب سالم آن امری مهم و ضروری است. قسمت های شمال ، شمال شرق و شمال غرب دشت تبریز از سازندهای میوسن تشکیل یافته و فاقد منابع مهم آبی می باشد . همینطور آجی چای ،تنها رودخانه مهمی که از اطراف منطقه عبور می کند، شور بوده و کمتر قابل استفاده است . بنابراین تنها منبع آبی منطقه را منابع آب سطحی و زیرزمینی که از دامنه های شمالی سهند منشاء می گیرد تشکیل می دهد. با توجه به اهمیت تامین آب شرب از آب زیرزمینی آبخوان آبرفتی این منطقه ، بررسی کمی و کیفی این منبع مهم که تا کنون کمتر به آن پرداخته شده است، امری ضروری به نظر می رسد . منطقه مورد مطالعه با میانگین بارش سالانه 7/322 میلی متر (در دوره آماری 1360تا 1386) و متوسط درجه حرارت سالانه 8/6 درجه سانتیگراد جزو اقلیم های نیمه خشک سرد می باشد. رودخانه لیقوان چای مهمترین رودخانه منطقه از ارتفاعات کوه سهند سرچشمه می گیرد و یکی از اصلی ترین دره های شمالی – جنوبی آن را تشکیل می دهد. بررسی هیدروگراف واحد دامنه های شمالی سهند در سالهای آبی بین 63-62 تا 86-85 نشانگر آن است که تغییرات سطح تراز آب زیرزمینی آبخوان دارای دو روند مختلف می باشد که در قسمت اول به دلیل استفاده بسیار زیاد از آبهای زیرزمینی جهت تأمین آب شرب شهر تبریز قبل از شروع بهره برداری از آب زرینه رود (تابستان سال 78 ) دارای افت شدیدی بوده است. در قسمت دوم یعنی پس از بهره برداری از خط اول زرینه رود، شیب افت کاهش یافته است. به منظور بررسی هیدروژئوشیمیایی آبخوان دامنه های شمالی سهند، به بررسی پیشینه آمار کیفی منابع آب منطقه در بازه زمانی بین سالهای 1382 تا 1386پرداخته شد. تفسیر نتایج آنالیزهای شیمیایی آب زیرزمینی دامنه های شمالی سهند نشان می دهد که آبهای زیرزمینی این دشت عمدتاً جزو آبهای دارای شوری کم تا متوسط، نسبتاً سخت و دارای تیپ غالب بی کربنات کلسیم و منیزیم می باشند. بررسی کیفیت آب زیرزمینی برای مصارف شرب از طریق دیاگرام شولر نشان می دهد که تمامی نمونه های آبهای زیرزمینی منطقه برای شرب در محدوده خوب می باشند. ارزیابی خطر شوری و خطر قلیائیت از طریق دیاگرام ویلکوکس نشان می دهد که منابع آب دشت برای مصارف کشاورزی در حد خوب می باشد.