اثر فرسودگی بذر بر عملکرد مزرعه ای ارقام کلزای زمستانی

به منظور تعیین اثر فرسودگی بذر روی عملکرد مزرعه ای دو رقم کلزا (لیکورد و اکاپی) آزمایشی به صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در سال زراعی1387 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز اجرا شد. یک نمونه بذری از هر رقم به عنوان شاهد (1v با 98% قوه زیست) در نظر گرفته شد و دو نمونه دیگر با محتوای رطوبت 5/15 درصد به مدت 9 و 12 روز برای رقم لیکورد و 7 و 10 روز برای رقم اکاپی در دمای 40 درجه سانتی گراد به صورت مصنوعی فرسوده شدند تا قوه زیست آن ها به ترتیب به 85% (2v) و 71% (3v) تنزل یابد. نتایج نشان داد که با افزایش فرسودگی بذور میانگین مدت جوانه زنی و سبز شدن افزایش می یابد. با وجود این، بیشترین درصد جوانه زنی و سبز شدن گیاهچه ها از توده های بذری قوی به دست آمدند و با کاهش قوه زیست افت کردند. کاهش قوه زیست بذور منجر به کاهش معنی دار درصد پوشش سبز به دلیل استقرار ضعیف گیاهچه ها در هر دو رقم گردید. درصد پوشش سبز رقم لیکورد بالاتر از رقم اکاپی بود. گیاهان حاصل از توده بذری قوی در مقایسه با بوته های متعلق به بذور ضعیف در هر دو رقم در مراحل اولیه رشد شاخص کلروفیل بیشتری داشتند. ارتفاع بوته، تعداد نیام در بوته و تعداد دانه در نیام به طور معنی داری تحت تأثیر ارقام قرار گرفتند. بیشترین ارتفاع و تعداد دانه در بوته برای رقم لیکورد حاصل شد، ولی تعداد دانه در نیام برای رقم اکاپی بیشتر از رقم لیکورد بود. اثر فرسودگی بذر روی درصد زنده مانی زمستانی، تعداد دانه در نیام و شاخص برداشت غیر معنی دار بود. با وجود این که تعداد شاخه فرعی، تعداد دانه در بوته، وزن هزار دانه و عملکرد تک بوته گیاهان حاصل از بذرهای ضعیف بیشتر از بذرهای قوی بودند، ولی این مزایا برای جبران استقرار ضعیف گیاهچه ها کافی نبود، به طوری که گیاهان حاصل از بذرهای 2v و 3v به ترتیب 18/26% و 75/49% افت عملکرد دانه در واحد سطح نشان دادند. در نتـیجه، عملکرد دانه در واحـد سطح بـه طـور معنی داری با افزایش قوه زیست بذور بهبود یافت. درصد بذور زنده همبستگی منفی معنی داری با تعداد دانه در بوته، وزن هزار دانه و عملکرد تک بوته و همبستگی مثبت معنی داری با درصد سبز شدن و عملکرد دانه در واحد سطح داشت. بیشترین همبستگی مثبت درصد سبز شدن با درصد پوشش سبز، عملکرد بیولوژیکی و عملکرد دانه در واحد سطح نشان می دهد که استقرار گیاهچه عامل اصلی تأثیرگذار روی عملکرد مزرعه ای گیاهان حاصل از توده های بذری با قوه زسیت ضعیف و قوی در کلزای زمستانی می باشد.