توسعه حقوق بین الملل محیط زیست در ÷رتو آرا قضایی

چکیده حقوق بین الملل محیط زیست به عنوان شاخه ای از حقوق بین الملل ناظر بر روابط تابعان حقوق بین الملل در زمینه حفاظت محیط زیست کره زمین، جدیدترین، سریع الرشدترین و در عین حال از نظر موضوعی، گسترده ترین شاخه حقوق بین الملل عمومی است، که اکثریت قریب به اتفاق قواعد آن در قرن بیستم و دهه ی اخیر و درپی آلودگی های وسیع و تخریب گسترده ابعاد مختلف محیط زیست کره زمین و براساس احساس نیاز جامعه جهانی و با مشارکت فعال آنان و با هدف «فراهم آوردن زمینه لازم برای بهره مندی نسل حاضر و نسل های آینده بشر از حق برخورداری از محیط زیست سالم»، «تضمین امنیت زندگی بر روی کره زمین» و ایجاد زمینه های لازم برای دستیابی به توسعه پایدار، شکل گرفته است. براساس قواعد حقوق بین الملل محیط زیست، ضمن اینکه حاکمیت دولت ها بر بهره برداری از منابع طبیعی تحت صلاحیتشان، محترم شمرده شده است؛ آنان مکلف هستند که با اتخاذ اقدامات احتیاطی و پیشگیرانه، از انجام هرگونه عملی توسط خود یا اتباع تحت صلاحیتشان، که اثرات تخریبی زیست محیطی فرامرزی را درپی داشته باشد، خودداری نمایند و در صورت ارتکاب چنین اقدامی، مسئولیت بین المللی آنان قابل طرح بوده موظف به جبران خسارت وارده خواهند بود. هرچند کنفرانس ها و همایش های متعدد بین المللی (کنفرانس استکهلم 1972، ریو 1992، ...) برای بحث و گفتگو و تدوین قواعد و مقررات بین المللی درباره حفاظت از محیط زیست کره زمین خصوصاً در نیمه قرن دوم قرن بیستم و حجم وسیعی از معاهدات بین المللی تصویب گردیده و نهادهای بین المللی و منطقه ای نیز در این باره ایجاد شده اند و یا موضوعات محیط زیستی در دستور کار تعدادی از سازمان های بین المللی دیگر نظیر: نظیر سازمان تجارت جهانی، گروه بانک جهانی، ... قرار گرفته اند، با این حال به دلیل موانع متعدد از جمله: اختلافات موجود بین گروه کشورهای صنعتی و گروه کشورهای در حال توسعه، فقدان منابع مالی کافی، مشکلات فنی و ... حقوق بین الملل محیط زیست از نظر اجرایی با مشکلات فراوانی مواجه بوده است.با اینکه دیوان بین المللی دادگستری در موارد متعددی به اختلافات زیست محیطی بین المللی رسیدگی نموده است با این حال رویه شکل گرفته در این حوزه نقش شایانی در توسعه حقوق بین الملل محیط زیست نداشته است و در بعضی از موارد همچون رای مشورتی 1996 با اینکه دیوان فرصت بسیار مناسبی را در ممنوع اعلام نمودن توسل به سلاح هسته ای به دلیل اثرات مخرب و گسترده آن بر محیط زیست جهانی بدست آورده بود ، از دست داد. واژگان کلیدی : حقوق بین الملل محیط زیست ، دیوان بین المللی دادگستری ، رویه قضایی ،رای مشورتی 1996 ، قضیه تریل اسملتر ، قضیه دریاچه لانو،