بررسی متن اوستایی فرگرد اول وندیداد

«وندیداد» نام یکی از بخش های پنج گانه ی اوستا است. لغت وندیداد «کسی که قانونش جدایی و دوری از دیوان است» معنی می دهد. وندیداد تنها نسک اوستایی است که بطور کامل به دست ما رسیده و نوزدهمین نسک به شمار می رفته است. این بخش از اوستا مجموع قوانین طهارتی و مجازات انواع گناهان است که انسان علیه موجودات خوب مرتکب می شود و جرایم و تاوان آنهاست و همچنین طریقه ی مقابله با پلیدی ها و امراضی است که روح پلید یا انگره مینو و گروه دیوان در جهان اشاعه داده اند. مجموع این تعالیم و آموزه ها در 22 فرگرد تدوین یافته است. مطالب و مضامین وندیداد 1 متفاوت از مضامین دیگر فرگردهاست. این فرگرد که دارای 20 بند است، شرحی از آفرینش بهترین سرزمین ها توسط اهورامزداست. در مقابل هر یک از آفرینش های اهورامزدا، اهریمن دست به ضدآفرینش زده که به واسطه ی آن، سرزمین مذکور مورد تهاجم یک یا چندین بلا و مصیبت قرار می گیرد. در این فرگرد از 16 سرزمین یاد شده است؛ توصیفاتی که در این بخش از اوستا درباره ی این سرزمین ها ارائه شده، و نیز دیگر قراینی که در کتاب های جغرافی نویسان دوره ی باستان درباره ی آنها آمده تردیدی بجای نمی گذارد که این سرزمین ها بخش های شرقی و شمال شرقی فلات ایران را تشکیل می داده اند. از فرگرد اول وندیداد ترجمه هایی به زبانهای انگلیسی، فرانسه و آلمانی در دست است. ترجمه ی انگلیسی آنرا دارمستتر در سال 1880 در مجموعه ی «کتب مقدس مشرق زمین» جلد 4 منتشر کرد؛ ترجمه ی فرانسوی آن 12 سال بعد توسط همین دانشمند در جلد دوم زند اوستا در سال 1892 انتشار یافت. فریتس ولف در سال 1910 در کتاب خود با عنوان «اوستا، کتاب مقدس پارسیان» آنرا به آلمانی ترجمه کرد؛ در سال 1943 آرتور کریستین سن، دانشمند فقید دانمارکی ترجمه ی جدیدی از این متن را همراه با تحلیل محتوایی آن به زبان فرانسه ارائه کرد. از وندیداد ترجمه هایی به زبان فارسی هم در دست است که از آن میان ترجمه ی وندیداد سید محمد علی حسنی (معروف به داعی الاسلام) به سال 1327 و ترجمه هاشم رضی به سال 1376 قابل ذکر است. درباره ی موقعیت جغرافیایی سرزمین های مذکور در فرگرد اول وندیداد، گراردو نیولی در کتاب «زمان و زادگاه زرتشت» (1980) و ویتزل طی مقاله ای که به سال 2003 منتشر شده، تحقیقات سودمندی به عمل آورده اند. پژوهش حاضر که به بررسی همین فرگرد اختصاص یافته، مشتمل بر سه بخش به شرح زیر است: 1- بخش اول حاوی متن اوستایی فرگرد اول وندیداد و ترجمه ی فارسی آن با تکیه بر تحقیقات اوستاشناسان، بویژه اثر اخیرالذکرِ کرستین سن است، 2- بخش دوم شامل یادداشتهایی است درباره ی مسائل لغوی و دستوری فرگرد اول وندیداد و تعیین موقعیت جغرافیایی ایالات مذکور در آن، 3- بخش سوم به واژه نامه ی بسامدی اوستایی به فارسی این فرگرد اختصاص دارد.