ژئوشیمی زغالسنگهای منطقه گلندرود و اثرات زیست محیطی آن

منطقه گلندرود در جنوب شرقی استان مازندران و 20 کیلومتری جنوب شهر ساحلی رویان (علمده) واقع شده است. مهمترین راه های دسترسی به منطقه مورد مطالعه جاده اسفالته شهر رویان است که به سمت جنوب باختری کشیده شده و پس از گذشتن از روستاهای تاشکوه و کاسگر محله در پنج کیلو متری جنوب غربی رویان به جنگل وارد شده و در نهایت به سمت معدن گلندرود حرکت می کند. حداکثر ارتفاع از سطح دریا در این ناحیه 3000-1500 متر و حداقل آن 600-500 متر می باشد. سه عامل اصلی آب و هوا، زمین ساخت و سنگ بستر در شکل گیری ژئومورفولوژی ناحیه گلندرود تاثیر داشته اند. خصوصیات زمین شناسی ناحیه گلندرود همانند سایر مناطق موجود در شمال ایران به چین خوردگی البرز بستگی داشته و با ساختمان کمربند چین خورده تراست آلپ – هیمالیا مشابه می باشد. واحدهای زمین شناسی موجود در منطقه گلندرود از قدیم به جدید عبارتند از: 1)سازند الیکا که خود به سه بخش زیرین، میانی و فوقانی تقسیم شده است. 2)سازند شمشک که بر روی سازند الیکا قرار گرفته است. در گروه مذکور در مقطع چینه شناسی، بخش پایینی بدون زغال، بخش میانی زغال دار و بخش پوشاننده بالایی شناسایی شده اند. همچنین از لحاظ محیط رسوبی، تشکیلات شمشک به سه بخش اکراسر، للبند و کلاریز تقسیم شده اند. 3)آهک های کرتاسه (سازند تیز کوه) و 4)رسوبات کواترنری. ماسرال های موجود در زغال سنگ های این منطقه شامل ویترینیت، فوزینیت و اکسینیت بوده، همچنین کانی های رسی، کانی های کربناته و پیریت در مطالعات میکروسکپی مقاطع صیقلی زغال سنگ شناسایی شده اند. منیزیم موجود در زغال سنگ های منطقه گلندرود، همراه با کانی های کربناته می باشند و همچنین پتاسیم موجود در زغال سنگ های منطقه باید در کانی های رسی متمرکز شده باشد، از طرفی . اکثر قریب به اتفاق قلع، روبیدیم و بیسموت، همراه با کانی های رسی و کربناته هستند. بررسی نمودار عنکبوتی رسم شده جهت بررسی روند تغییرات نسبی عناصر فرعی نشان می دهد که، b, co, ba, mn, ni, sr و zr، غنی شدگی نسبی مشخصی را در نمونه ها از خود نشان می دهند. همچنین dy, sn, w, ag, cd, ge, te و be، نسبت به سایر عناصر، دارای فقیرشدگی بارزی می باشد. همچنین غنی شدگی متوسطی نیز در bi, pb, cr, cu, rb, v و zn مشاهده می گردد. اغلب عناصر کمیاب موجود در زغال سنگ های منطقه گلندرود، نسبت به پوسته قاره ای، از خود غنی شدگی نشان می دهند.sr دارای بیشترین غنی شدگی نسبت به ترکیب متوسط شیل می باشد. نمودارعنکبوتی عناصر نادر خاکی نرمالیزه شده نسبت به پوسته قاره ای نشان می دهد که عناصر نادر خاکی موجود در زغال سنگ های منطقه گلندرود، در مجموع، دارای غنی شدگی مشخصی نسبت به پوسته قاره ای هستند. . سه عنصرyb، eu و la در تمامی نمونه ها غنی شده اند. در مقایسه درصد اکسیدهای اصلی با استانداردهای جهانی، تغییرات درصد اکسیدهای موجود در نمونه های زغال سنگ، تقریباً متناسب با استانداردهای داده شده می باشد. درمطالعات هیدروشیمیایی آبهای زیرزمینی منطقه، نتایج زیر بدست آمد. بر اساس دیاگرام پایپر، آب های زیرزمینی موجود در منطقه گلندرود از نوع آب های دارای سختی موقت بوده و از ca++mg+ و hco3- غنی می باشند. حداکثر ،حداقل و متوسط غلظت کل مواد جامد درآب های زیرزمینی دردوره پرآبی به ترتیب229،کمتر از2/5 ، 3/99 میلی گرم در لیتر و دردوره کم آبی به ترتیب 396،187و 319میلی گرم درلیتر است، که نشان ازکیفیت بالای آب زیرزمینی منطقه گلندرود می باشد. جهت بررسی قابلیت شرب آب های زیرزمینی منطقه گلندرود، ازنمودار نیمه لگاریتمی شولر استفاده شده است. نگاه کلی به نمودارشولر مربوط به کل آب زیرزمینی منطقه گلندرود نشان می دهد که ازلحاظ شرب آب چشمه ها وچاه هایی که درسازندآهکی این منطقه قرارگرفتند، دارای کیفیت مطلوب بوده یعنی میزان غلظت تمامی یون ها درهردودوره (کم آبی وپرآبی) پائین است. برای طبقه بندی آب های منطقه جهت مصارف کشاورزی ازنمودار (wilcox,1948) استفاده شده است. بررسی نمودار wilcox مربوط به دوره پرآبی نشان داد، تمامی منابع آبی منطقه گلندرود درکلاس c2s1 قرارمی گیرند ودارای قابلیت مصرف درکشاورزی هستند. بررسی نتایج حاصل از فلزات سنگین موجود در آب های منطقه گلندرود نشان می دهد که غلظت اغلب این عناصر زیر حد مجاز بوده و بنابراین خطری را از لحاظ زیست محیطی بوجود نخواهد آورد. بررسی تغییرات غلظت عناصر سنگین منابع آبی نسبت به زهاب نشان می دهد که در دوره دوره کم آبی، مقدار آرسنیک، کادمیوم، سرب و جیوه موجود در زه آب معدن گلندرود در این دوره، تقریباً با این آب ها، یکسان می باشد. از عمده اثرات زیست محیطی زغال سنگ منطقه گلندرود، تخریب فیزیکی و تجمع گاز می باشد.