ارزیابی کیفی نرم افزارهای ارزیابی ترجمه ماشینی

جهان بر اساس تکثر وجود آدمی، فرهنگ ها، و زبان ها قوام یافته است. بشریت تنها در شکل جمع آن وجود دارد. این بدین معناست که برای جهان شمولی، همیشه باید مسئله تکثر و چندگانگی را نیز مدنظر داشت. تنش و کنش موجود میان جهان شمولی و چندگانگی تضمین می کند که عمل ترجمه، عملی بی پایان است. ترجمه همواره به مثابه یک عمل پایان ناپذیر، نه نشانه ای بر شکست و ناکامی که نشانه ای بر امید و تداوم است. لذا هیچ گاه از ترجمه گریزی نیست. با توجه به گسترش روابط بشری و پیشرفت فناوری و متعاقب آن علوم رایانه ای و اینترنتی، نیاز بشر برای ترجمه بیش از پیش شده است. حجم تبادل اطلاعات در اینترنت آن هم به زبان بین المللی، یعنی انگلیسی، به قدری بالاست که دیگر مترجمان انسانی برای پاسخگویی به این نیاز کافی نیستند. لذا در دهه های اخیر سعی بر آن شده است تا این امرِ زمان بر و هزینه برِ ترجمه به وسیله نرم افزارهای ترجمه صورت گیرد. طی چند دهه گذشته، بشر توانسته است دست به طراحی سیستم های ترجمه ماشینی مختلفی بزند تا این امر سخت را به آنها بسپارد، و تاکنون نیز به نتایج نسبتا قابل قبولی، به ویژه به لحاظ کمی، دست یافته است. در اینجا سوالی که مطرح می شود این است که آیا برونداد نرم افزارهای ترجمه از نظر کیفی در حد قابل قبولی است یا خیر. برای این کار باید نرم افزارهای ترجمه مورد ارزیابی قرار گیرند. طبیعتاً ارزیابی این نرم افزارها به وسیله ارزیاب های انسانی کاریست بسیار وقت گیر و هزینه بر. لذا برای سهولت و تسریع در امر ارزیابی، نرم افزارهای ارزیابی نیز توسعه یافته اند. اما اینکه آیا خود این نرم افزارهای ارزیابی می توانند به خوبی از عهده امر ارزیابی برآیند یا خیر، خود مسئله دیگریست. بدین منظور در این پژوهش سعی شده است تا نرم افزارهای موجود ارزیابیِ ترجمه ماشینی مورد بررسی و آزمایش قرار گیرند و نقاط ضعف و قوت آنها، به ویژه در مورد زبان فارسی، مشخص گردد. ضرورت انجام پژوهش این است که تاکنون برای بررسی و ارزیابی کیفی نرم افزارهای ارزیابی ترجمه ماشینی ــ به ویژه از دیدگاه زبانشناسی و برای زبان فارسی ــ کار مشخص و منسجمی صورت نگرفته است. فرضیه پژوهش این است که نرم افزارهای ارزیابی ترجمه ماشینی به لحاظ سلاست و کفایت با معیارهای ارزیابی انسانی همبستگی بالایی ندارند. این پژوهش در سه بخش صورتپذیرفت: 1. بخش تئوری: در این بخش روش ها و معیارهای ارزیابی کیفی ترجمه ماشینی و نیز مهم ترین نرم افزارهای ارزیابی ترجمه ماشینیشناسایی و تشریح شد. 2. بخش عملی: نرم افزارهای ارزیابی ترجمه ماشینی مورد آزمایش و بررسی قرار گرفت و میزان عملکرد کیفی آنها و ایرادهای شان تعیین شد. 3. بخش آماری: نتایج آزمایش های به دست آمده درجدول هایی ارائه گردید و تجزیه و تحلیل شد. امید است که از نتایج به دست آمده بتوان در بهبود کیفی نرم افزارهای ارزیابی ترجمه و متعاقب آن نرم افزارهای ترجمه کمک گرفت. فصل اول این پایان نامه حاوی برخی مفاهیم اساسی و تعاریف است. در این بخش به تعریف ترجمه و ترجمه خوب از دیدگاه برخی محققان و مترجمان پرداخته می شود. همچنین در ادامه، تعریف ترجمه ماشینی ارائه می گردد. فصل دوم دربرگیرنده پیشینه پژوهش و کارهای صورت گرفته در این زمینه می باشد. علاوه بر این، در این فصل به تشریح و توضیح انواع نرم افزارهای ارزیابی ترجمه ماشینی و عملکرد آنها در ارتباط با زبان انگلیسی پرداخته می شود که مهم ترین آنها عبارتند ازmeteor, nist, bleu و rouge. فصل سوم در ارتباط با مبانی نظری است. محتوای این فصل شامل اطلاعات جزئی تر در خصوص زبان، ترجمه و ارزشیابی ترجمه می باشد. گذشته از این، تفاوت های ساختاری زبان انگلیسی و فارسی و رابطه معیارهای انسانی با معیارهای ارزیابی ترجمه ماشینی بررسی می گردد. فصل چهارم در خصوص روش ها و مراحل عملی پژوهش می باشد. در این فصل طریقه تهیه پرسش نامه توضیح داده شده و نتایج بدست آمده نیز در جدول هایی به نمایش گذاشته می شود. فصل پنجم درباره نتیجه پژوهش و ارزیابی عملکرد نرم افزار های ارزیابی ترجمه ماشینی می باشد. در انتهای این فصل، پیشنهادهایی نیز در مورد تحقیقات آتی ارائه می گردد.