ارگودیسیتی در ژئومورفولوژی

در ژئومورفولوژی مباحث متعددی از دیدگاه نظری مطرح است و از جمله این مباحث می توان از توالی شکل زایی و مدل-سازی آن نام برد. در این میان مقولات متعددی وجود دارد که مبحث ارگودیسیتی یکی از آنهاست. این مقوله که وام گرفته از یک مبحث فیزیکی ترمودینامیکی است در ژئومورفولوژی نیز مطرح می گردد، ولی بدلیل پیچیدگی، کمتر بر روی آن کار نظری انجام شده است. بطور خلاصه اهمیت این موضوع به مدلسازی های تاریخی معطوف است زیرا همواره یکی از مسائل مهم که در پدیده های زیست شناسی، زمین شناسی و ژئومورفولوژی مطرح است، مقوله ی زمان و چگونگی رابطه ی آن با تغییرات و توالی آنست. پدیده هایی که از یک سو، زمان نجومی قادر به بیان بسیاری از مسائل مطرح شده در حوزه تغییر آنها نمی باشد و از سوی دیگر، جایگزین مناسبی برای بیان زمان در رابطه با آنها طرح نشده است. بحث ارگودیسیتی با تولد در فیزیک به کمک ریاضی توسعه کمیّ یافت و عددی شد، فرضیه ارگودیک که متوسط مشاهدات بر روی یک عضو مجموعه در طول زمان را با متوسط مجموعه در زمان مشخص برابر می داند از سال 1960 شروع به آنالوگ خود در علوم تجربی کرد، ابتدا در علوم بیولوژیک و سپس در علوم شیمی و زمین شناسی مباحث علمی را به سوی خود متوجه ساخت و به تدریج در ژئومورفولوژی گام نهاد. برخی از پژوهشگران ژئومورفولوژی در سطح جهان تلاش نمودند تا این فرضیه را به صورت کمی طرح و تفسیر نمایند، ولی در ایران توجه محدودی به این اصل مهم شده و پژوهش حاضر سعی دارد با تبیین ابعاد ارگودیسیتی و نحوه ی آنالوگ آن در ژئومورفولوژی بستر لازم برای شروع پژوهشهای کمیّ در ایران را فراهم نماید. ارتباط بین تحول، تکرار، چندنگارگی، امواج، منشاء پدیده ها و هندسه فراکتال با ارگودیسیتی مواردی است که پس از تبیین ابعاد فیزیکی و معادلات ریاضی ارگودیک ، در این پژوهش به آنها پرداخته شده و تغییرات ارگودیسیتی پدیده گالی در منطقه خورو بیابانک به صورت موردی تحلیل شده و بر صحت ادعا تاکید شده است و همچنین با استفاده از یک مدل مینیاتوری برای تبیین سیر تحول در گذر زمان و تدوین ارگودیسته یک حوضه آبخیز که در منطقه کفه یزد-اردکان و در ناحیه، شق های ایجاد شده در خردادماه 88 انجام گرفته و نتایج آن نسبت های مهمی را در رابطه با پایداری حوضه آبریز با گذشت زمان بدست می دهد. بدیهی است با توجه به نو بودن موضوع، مجال وسیعی برای نقد متخصصین بوجود آمده است که باعث غنای بیشتر ادبیات ارگودیسیتی در ژئومرفولوژی خواهد شد.