پیامدهای تراکم بوته خردل وحشی و کود ازته بر توان رقابتی کلزای پاییزه

?????چکیده: به منظور ارزیابی اثر سطوح مختلف کود نیتروژن بر توان رقابتی کلزا در شرایط تداخل با علف هرز خردل وحشی، آزمایشی در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار به صورت کرت های خرد شده در سال زراعی 88-1387 در مزرعه دانشکده کشاورزی دانشگاه بوعلی سینا، همدان انجام شد. تیمار های آزمایشی شامل مقدار کود نیتروژن از منبع کود اوره (46% ازت) در چهار سطح (100، 150، 200 و 250 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار) به عنوان عامل اصلی و سطوح تراکم خردل وحشی در پنج سطح (صفر، 4، 8، 16 و 32 بوته در متر مربع) به عنوان عامل فرعی بود. نتایج آزمایش نشان داد که شاخص سطح برگ، ماده خشک تجمعی و سرعت رشد محصول با افزایش مصرف نیتروژن در هر دو شرایط عدم تداخل و تداخل با علف هرز، افزایش یافت و در سطح 200 کیلوگرم نیتروژن در هکتار کاهش صفات رشدی با افزایش تداخل علف هرز نسبت به تیمار شاهد کمتر بود. ارتفاع بوته کلزا با افزایش سطح کود نیتروژن تا سطح 200 کیلوگرم در هکتار به طور معنی داری افزایش یافت، اثر تداخل علف هرز بر این صفت منفی بود و از تراکم 16 بوته علف هرز در متر مربع کاهش معنی داری در این صفت مشاهده شد. طول غلاف و تعداد شاخه فرعی بوته کلزا در همه سطوح تیمار کود نیتروژن با افزایش تراکم علف هرز کاهش نشان داد و کمترین شیب کاهش طول غلاف کلزا در تیمار 200 کیلوگرم نیتروژن در هکتار به دست آمد. کمترین شیب کاهشی اولیه و حداکثر افت صفات دوام سطح برگ و ماده خشک کلزا نیز در تیمار 200 کیلوگرم نیتروژن در هکتار حاصل شد. افزایش مصرف نیتروژن تا 200 کیلوگرم در هکتار سبب تخصیص بیشتر شاخص سطح برگ و ماده خشک کلزا به لایه های بالایی کانوپی در هر دو شرایط کشت خالص و تداخل با خردل وحشی شد. کاهش عملکرد بیولوژیک، دانه و تعداد غلاف در بوته کلزا در تراکم های علف هرز از رگرسیون غیرخطی پیروی کرد، و بررسی هر سه صفت نشان دهنده برتری تیمار 200 کیلوگرم نیتروژن در هکتار در شرایط تداخل با علف هرز بود. تعداد دانه، وزن هزار دانه و شاخص برداشت کلزا تحت تاثیر تراکم خردل وحشی و سطوح نیتروژن قرار گرفت. کمترین شیب کاهش تعداد دانه در غلاف در تیمارهای 100 و 200 کیلوگرم در هکتار به دست آمد. وزن هزار دانه و شاخص برداشت کلزا با مصرف نیتروژن تا سطح 200 کیلوگرم در هکتار افزایش معنی داری نشان داد. درصد روغن دانه تنها در تیمار 250 کیلوگرم نیتروژن در هکتار کاهش معنی دار نشان داد. رابطه درصد روغن دانه با تراکم علف هرز منفی بود. همچنین، عملکرد روغن در واحد سطح با افزایش تراکم علف هرز به طور معنی داری کاهش یافت که ناشی از افت عملکرد دانه بود. مصرف نیتروژن تا 200 کیلوگرم در هکتار عملکرد روغن کلزا در واحد سطح را افزایش داد. کاربرد بیشتر نیتروژن افزایش معنی دار درصد پروتئین دانه کلزا را به همراه داشت. آستانه خسارت اقتصادی خردل وحشی در تیمار 250 کیلوگرم نیتروژن در هکتار کمتر از یک بوته در متر مربع بود. کمترین شیب افزایش درصد آلودگی محصول کلزا در تراکم های مورد بررسی خردل وحشی مربوط به تیمار 200 کیلوگرم در هکتار بود. کارآیی مدل سطح برگ نسبی دو پارامتری در پیش بینی کاهش عملکرد کلزا، بیشتر از مدل های دو پارامتری کاهش عملکرد و سطح برگ نسبی یک پارامتری بود. مصرف بیشتر نیتروژن باعث افزایش تولید بذر خردل وحشی در تراکم های پایین آن شد، اما حداکثر پتانسیل تولید بذر علف هرز کاهش یافت. سرعت افزایش جمعیت علف هرز خردل وحشی با افزایش مصرف نیتروژن تا سطح 200 کیلوگرم در هکتار بیشتر شد. همچنین، با افزایش میزان بذر کاشته شده در واحد سطح سرعت افزایش جمعیت علف هرز منفی شد. به طور کلی نتایج بررسی حاکی از اثرات مثبت کاربرد کود نیتروژن تا سطح 200 کیلوگرم در هکتار در شرایط رقابت با خردل وحشی است.