بررسی تنوع مورفولوژی، فیزیولوژیکی و برخی از جنبه های بیولوژی قارچrhizoctonia oryzae-sativae عامل لکه موجی غلاف برگ برنج در استان گیلان

قارچ rhizoctonia oryzae-sativae عامل لکه موجی غلاف برگ برنج یکی از بیمارگرهای برنج در استان گیلان است. با توجه به شیوع بیماری در اکثر مزارع برنج استان و عدم وجود اطلاعات کافی از زیست شناسی آن، این پژوهش با هدف بررسی تنوع خصوصیات مورفولوژی و فیزیولوژی جدایه های مختلف این قارچ و همچنین شناسایی روش های بقا و فرم های زمستان گذران آن انجام شد. در بررسی مورفولوژی، خصوصیات رشدی پرگنه (رنگ و حلقه بندی)، اندازه سلول های ریسه، اندازه سلول های تسبیحی، قطر سختینه و دمای بهینه رشد اندازه گیری شد. کاه برنج آلوده شده با میسیلیوم و سختینه قارچ در شرایط مختلف مزرعه مانند سطح خاک، عمق پنج سانتی متری، شرایط غرقاب و سطح خاک حاشیه مزرعه رها سازی شده و با نمونه برداری در فواصل زمانی مشخص، درصد بقای قارچ بررسی شد. امکان بقای سختینه و توانایی جوانه زنی آن در دماهای مختلف (5، 0، 5-، 10-، 15-، 20-، 72- و دمای محیط) به مدت یک ماه ارزیابی شد. به منظور شناخت دقیق و بررسی جایگاه فیلوژنتیکی آن، dna کل از میسیلیوم و به روش chelex استخراج و با جفت آغازگرهای its1 و its4 تکثیر شد. پس از مرتب سازی توالی به دست آمده با نرم افزار genedoc و برنامه clustal x، درخت فیلوژنتیکی داده های به دست آمده با نرم افزار paup* 4.0b10 و دو روش neighbor-joining (nj) و maximum parsimony (mp) ترسیم شد. بر اساس نتیجه مشاهدات، پرگنه در سطح محیط کشت pda در ابتدا بی رنگ بوده و در نهایت به رنگ سفید تغییر یافت. در سطح تشتک حلقه بندی ها و سختینه های تقریباً گرد، کوچک ظرف 10 روز پس از کشت در سطح و کناره پتری و به تعداد فراوان تشکیل شدند. رنگ سختینه ها در ابتدا سفید بود که با گذشت زمان به رنگ نخودی تا قهوه ای کم رنگ تغییر یافت. ابعاد سلول های اصلی ریسه 4/166 – 03/101 × 1/5 – 8/4 میکرومتر و سلول های فرعی ریسه 25/62 – 25/49 × 716/4 – 641/3 میکرومتر بودند. قطر سختینه ها 1101 – 822 میکرومتر و سلول های تسبیحی 75/31 – 33/28 × 625/16 – 291/13 میکرومتر محاسبه شد. دمای بهینه رشد برای جدایه های مورد مطالعه، دمای 32 درجه سانتی گراد تعیین شد. همچنین نتایج این بررسی نشان داد که این قارچ توانایی گذراندن شرایط نامساعد زمستان را به میزان زیادی به صورت میسیلیوم و سختینه موجود در سطح خاک تا فصل زراعی بعد دارد. همچنین قادر است بقای خود را در دماهای زیر صفر حفظ کند به طوری که 4/30 درصد از سختینه هایی که در دمای 72- درجه سانتی گراد قرار داشتند، پس از گذشت یک ماه، روی محیط pda قادر به جوانه زنی بودند. نتایج به دست آمده از بررسی صفات مورفولوژیکی جدایه های قارچ r. oryzae-sativae با نتایج توالی یابی ناحیه ژنی its آن، مطابقت داشت، به طوری که تمامی جدایه های آن در هر دو درخت به دست آمده به روش های nj و mp در یک کلاد مونوفیلیتیک و با حمایت آنالیز بوت استراپ بالا (100 درصد) قرار گرفتند. جدایه های r. oryzae-sativae در توالی ناحیه its از شباهت بسیار بالایی برخوردار بودند. در مقابل جدایه های r. solani ag1-ia تنها در تعداد باز کمی با هم تفاوت داشتند. واژه های کلیدی: برنج، بیولوژی قارچ، گیلان، لکه موجی، مورفولوژی قارچ، rhizoctonia oryzae-sativae.