بررسی میزان همخوانی کلیدواژه های چکیده با توصیفگرهای نمایه سازان در پایگاه چکیده پایان نامه های ایران

چکیده پژوهش حاضر به روش تحلیل محتوا، به بررسی میزان همخوانی کلیدواژه های چکیده با توصیفگرهای نمایه سازان پرداخته است. هدف پژوهش، بررسی میزان همخوانی کلیدواژه های چکیده پایان نامه های مندرج در «پایگاه چکیده پایان نامه های ایران» با توصیفگرهای اختصاص یافته توسط نمایه سازان به این پایان نامه ها بود. جامعه پژوهش، شامل کلیه رکوردهای موجود در این پایگاه از سال 1368 تا پایان سال 1385 در چهار حوزه موضوعی علوم انسانی، علوم پایه، فنی و مهندسی و کشاورزی بود. از روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای استفاده شد. اطلاعات از طریق سیاهه وارسی و با نمونه ای شامل 400 چکیده (از هر حوزه موضوعی 100 چکیده) جمع آوری شد. نتایج نشان داد که بین تعداد گروه های کلیدواژه ای چکیده پایان نامه ها و میزان همخوانی آن-ها با توصیفگرهای نمایه سازان رابطه معناداری وجود داشت. هم چنین رابطه معناداری بین تعداد کلیدواژه های چکیده و تعداد توصیفگرهای اختصاص یافته توسط نمایه سازان وجود داشت. از دیگر یافته های پژوهش این بود که تفاوت معناداری بین میزان همخوانی کلیدواژه های چکیده با توصیفگرهای نمایه سازان در حوزه های موضوعی مختلف وجود داشت. بین میزان همخوانی (کامل و نسبی و کامل و نسبی ) کلیدواژه های چکیده با توصیفگرهای نمایه سازان در دوره های زمانی مختلف نیز تفاوت معناداری وجود داشت و به دلایلی چون دقت بیش تر پژوهشگران در نگارش چکیده ها و بار اطلاعاتی افزون تر چکیده ها، با گذشت زمان میزان وابستگی به کلیدواژه های چکیده افزایش یافته بود. بین میزان بازیابی با استفاده از کلیدواژه های (دارای همخوانی نسبی) چکیده و میزان بازیابی با توصیفگرهای (دارای همخوانی نسبی) نمایه سازان تفاوت معناداری وجود داشت. بازیابی بیش تر از طریق توصیفگرها در مقایسه با کلیدواژه های چکیده، اثر بخشی طرح هایی را نشان داد که به منظور افزایش ارتباط بین توصیفگرهای هم موضوع در این پایگاه شکل گرفته بود. بین میانگین کلیدواژه های چکیده در حوزه های مورد بررسی تفاوت معناداری وجود داشت. 95/51 درصد توصیفگرهای نمایه سازان را کلیدواژه های چکیده تشکیل می داد. توصیفگرهای تک واژه (با 74/49 درصد) و ترکیب واژه (با 26/50 درصد) تقریباً به گونه ای مساوی در جامعه توزیع شده بودند. تعداد توصیفگرهای مفرد (2/93 درصد) در مقایسه با توصیفگرهای جمع به کار رفته در پایگاه یاد شده بسیار بیش تر بود. به طور کلی، 20/2 درصد انسجام بین نمایه سازان و متخصصان موضوعی وجود داشت و میزان انسجام در حوزه علوم انسانی (4/30 درصد) بیش از سایر حوزه های مورد بررسی بود. این نتیجه نمایانگر آن بود که در پژوهشگاه برای بهبود نمایه سازی مدارک در حوزه های موضوعی مختلف باید افزون بر کتابداران از متخصصان موضوعی هر حوزه کمک گرفته شود.