ارزیابی تنوع ژنتیکی جدایه های قارچ شاه صدف (pleurotus eryngii) با استفاده از نشانگرهای urp و issr و صفات مورفولوژیک

به منظور بررسی روابط خویشاوندی و تعیین تنوع ژنتیکی جدایه های وحشی قارچ شاه صدف ایران و همچنین ارزیابی امکان اندام زایی آنها در شرایط آزمایشگاهی، جدایه های این قارچ از استان های کردستان، چارمحال بختیاری، کهکیلویه و بویر احمد و فارس از پنج گیاه میزبان ferula ovina، ferula haussknechtii، smyrniopsis aucheri، kellusia odoratissima و prangos ferulacea جمع آوری گردید. قابلیت اندام زایی جدایه های جمع آوری شده در کلش گندم همراه با پنج درصد پنبه دانه بررسی شد. برای تجزیه های مولکولی، dna با استفاده از روش کم حجم استخراج و از نشانگرهای urp و issr استفاده شد. از 12 آغازگر urp، 11 آغازگر و از 22 آغازگر issr مورداستفاده، هفت آغازگر الگوی نواری مناسب و قابل امتیازدهی تولید کردند. در مجموع، 188 نشانگر urp چندشکل با طول تقریبی 187 تا 2860 جفت باز و 114 نشانگر issr چندشکل با طول تقریبی 386 تا 1807 جفت باز در جدایه های مورد مطالعه تکثیر شد. با استفاده از هر دو سیستم نشانگری، بیشترین و کمترین میزان چندشکلی به ترتیب مربوط به جمعیت های b (الیگودرز و تبرک) و f (قارون، هنگامه، کوه ریگ و سردشت) بود. در مقایسه دوبه دوی جمعیت ها براساس گیاه میزبان، کمترین فاصله ژنتیکی بین جدایه های وابسته به گیاهان f. ovina و f. haussknechtii مشاهده شد. گروه بندی جدایه ها براساس داده های urp و issr، آنها را به دو خوشه اصلی منتسب کرد. باوجوداین، ارقام تجاری در درخت فیلوژنی حاصل از داده های urp همراه با جدایه های وحشی متعلق به جمعیت های a (احمدغریب و پیرمهران)، b، f، h (بانه) و i (دیوان دره و سارال) و براساس نشانگرهای issr همراه با جدایه های مربوط به جمعیت های a، b، c (بازفت)، d (دشت زرین، فلارد و سپیدان)، g (مریوان) و i گروه بندی شدند. گروه بندی با استفاده از issr برخلاف داده های urp، نتوانست جمعیت ها را براساس گیاهان میزبان تفکیک کند. در مجموع، نتایج نشان داد که گروه بندی جمعیت ها براساس داده-های urp با مکان جغرافیایی آنها منطبق بود. نمودار پراکنش جمعیت ها براساس دو بردار اصلی اول حاصل از تجزیه به بردارهای اصلی با استفاده از داده های هر دو نشانگر، نتایج تجزیه فیلوژنی را تایید کرد. تجزیه واریانس مولکولی براساس میزبان گیاهی برای هر دو نشانگر نشان دهنده تنوع ژنتیکی معنی دار در درون و بین جمعیت ها بود، ولی تنوع درون جمعیت ها سهم بیشتری در تبیین تنوع مولکولی کل داشت. در تجزیه براساس منطقه جغرافیایی نیز اگرچه کلیه منابع تغییر معنی دار بودند ولی واریانس درون جمعیتی با 97/60 درصد برای نشانگر urp و 71 درصد برای نشانگر issr بیشترین مقدار از واریانس کل را به خود اختصاص داد. در مجموع، 32 جدایه از کل جدایه های وحشی موردمطالعه، در شرایط آزمایشگاهی اندام زایی کردند. جدایه های اندام زایی کرده از لحاظ خصوصیات ماکروسکوپی دارای اندام های بارده گوشتی، منفرد و در برخی موارد چندتایی بودند. قارچ های تولید شده دارای کلاهکی دایره ای، نیم دایره ای و نیز نامنظم و به ندرت قیفی شکل بوده و سطحی صاف، مخملی و در مواردی همراه با ترک های نامنظم داشتند. کلاهک ها به رنگ سفید، سفید مایل به خاکستری، سفید مایل به شیری و شیری بوده و قطری به اندازه 2/4 تا 4/11 سانتیمتر داشتند. پایه دارای موقعیت کناری، مرکزی یا ناهم مرکز بوده و طولی به اندازه 9/1 تا 7/5 سانتیمتر و قطری به اندازه 7/1 تا 1/4 سانتیمتر داشتند. تیغه ها به رنگ سفید و سفید مایل به شیری و متراکم بوده و به طور مشخص به طرف پایین به سمت پایه کشیده شده و هاگ ها سفیدرنگ بودند.