بررسی جنبه های رئالیستی و ناتورالیستی رمان کلیدر

محمود دولت آبادی، از نویسندگان صاحب سبک داستان نویسی ایران است که مکانی انکارناپذیر در داستان نویسی معاصر دارد و بی شک بزرگترین نویسنده در حوز? ادبیات اقلیمی است؛ این امر مطالعه و بررسی جدی آثار او را ناگزیر می می سازد. همزمان با پیدایش اولین آثار ادبی، مطالعه و بررسی آن مورد توجه مخاطبان و منتقدان بوده است. این مطالعات از راههای گوناگون صورت گرفته است؛ یکی از روش های مورد مطالعه در ادبیات، بررسی آن از دیدگاه مکتب های رایج ادبی است. مکتب های ادبی از راه ترجمه کتاب های مربوط در دوره مشروطه و نیز از طریق تحصیلکرده های خارج از کشور، وارد ایران شد. از آ نجا که دولت آبادی نویسنده ای واقع گراست، بیشتر تحت تأثیر رئالیسم و ناتورالیسم - که هر دو به واقعیت های موجود می پردازند و از تخیلات ذهنی رمانتیک ها می گریزند- قرار می گیرد. رئالیسم از مکتب های فکری، هنری و ادبی اروپاست که قصد دارد، پرده از روابط پدیده ها بردارد و هر پدیده ای را با در نظر گرفتن روابط علی و معلولی آن تبیین کند. ناتورالیسم نیز بعد از مکتب رئالیسم شکل گرفت. این دو مکتب دارای عناصر مشترک هستند؛ در واقع رئالیسم مقدمه و زمینه پیدایش ناتورالیسم است. رئالیسم پلیدی و زشتی را از وجود انسان نمی داند بلکه آن را برخاسته از شرایط اجتماعی می داند؛ ولی ناتورالیسم فساد انسان و جامعه را موضوعی زیستی و رویدادی جبری می داند. با وجود این اکثر منتقدان ناتورالیسم و رئالیسم را مصادیقی از یک مفهوم انگاشته اند. در این رساله سعی شده است بزرگترین اثر دولت آبادی (کلیدر)، از این دو دیدگاه، در حد توان شرح و بررسی شود؛ تا از این منظر بهتر بتوان به جهانبینی و دنیای اندیشه این نویسنده توانمند نظر افکند. این رساله در یک مقدمه، چهار فصل و یک نتیجه گیری تدوین شده است. مقدمه شامل شرح احوال و سالشمار زندگی دولت آبادی می شود. در فصل اول، طرح تحقیق تبیین و تشریح شده است. فصل دوم با عنوان ادبیات داستانی، به تعریف ادبیات داستانی، داستان، داستان کوتاه، رمان، رمان ناحیه ای و اقلیمی و نیز به خلاصه ای از رمان کلیدر می پردازد. فصل سوم به رئالیسم و جنبه های آن در کلیدر و فصل چهارم به ناتورالیسم و ویژگی های آن در این رمان، اختصاص یافته است. در قسمت پایان نتیجه گیری آمده است، دولت آبادی در کلیدر با وجود متأثر بودن از مکتب های ادبی رئالیسم و ناتورالیسم، بیشتر تحت تأثیر مکتب رئالیسم بوده است که در بعضی جاها لحن او ناتورالیستی می شود .