بررسی تلمیحات در شعر شاعران انقلاب اسلامی

موضوع و طرح مسئله (اهمیت موضوع و هدف): همان گونه که از موضوع پایان نامه برمی آید؛ هدف نگارنده از این پژوهش بررسی چگونگی کاربرد تلمیحات در شعر شاعران انقلاب اسلامی بوده است و اینکه درمجموع، در اشعار شاعران این دوره کدام نوع از انواع تلمیحات بیش از همه به چشم می خورد. ناآشنایی با برخی شخصیت ها، اماکن و حوادث مربوط به آنها، اصطلاحات و رخدادها، سبب نـامفهومی اشـعار شـاعران و چـه بسـا، موجب عدم درک ظرافت ها و زیبایی های آن می شود. به همین منظور در این پایان نامه کوشیده ام که عنصر «تلمیح » را که یک صنعت بلاغی است در شاعران انقلاب جستجو نمایم. مبانی نظری شامل مرور مختصری از منابع، چارچوب نظری و پرسشها و فرضیه ها: منابع اصلی این پایان نامه شامل فرهنگ تلمیحات دکتر سیروس شمیسا، فرهنگ اشارات دکتر شمیسا، فرهنگ اساطیر و داستان واره ها از محمد جعفر یاحقی، فرهنگ تلمیحات معاصر از محمد حسین محمدی، داستان داسـتانها از محمد اسلامی ندوشن و فرهنگ نامهای شاهنامه از رستگار فسایی است. چکیده از آنجایی که اغلب اعلام سیاسی جهان شخصیت های معاصر هستند و حتی زندگینامه ی برخی از آنها در هیچ کتابی درج نشده و کتاب هایی هم که پیرامون برخی تلمیحات سیاسی موجود است، اگر چه بسیار قوی اما برای این پایان نامه مناسب نبوده اند، ناگزیر از مقالات نشریات سود جسته ام. چنین به نظر می رسد که شاعران انقلاب در شعر خویش به جهت شرایط زمانی از جمله جنگ تحمیلی، وقایع و حوادث تلخ، ترور شخصیت ها و یاران انقلاب، مناسبت ها و ایام الله از تلمیحات مذهبی بیش از دیگر انواع تلمیح در اشعار خویش بهره جسته اند. تعریف مفاهیم، روش تحقیق، نمونه گیری و روشهای نمونه گیری، ابزار اندازه گیری، نحوه ی اجرای آن، شیوه ی گردآوری و تجزیه و تحلیل داده ها: تلمیح یعنی اشاره به داستان، مثل، شعر، حکایت و ... معروف که شاعر در اشعار خود به آن اشاره نموده است. در این پژوهش ابتدا از بین شاعران دوره ی انقلاب اسلامی، شش تن با نام های؛ قیصرامین پور، سید حسن حسینی، سلمان هراتی، نصرالله مردانی، علی موسوی گرمارودی و علیرضا قزوه را برگزیده و اشعار آنها را مطالعه کرده و عنصر تلمیح را در اشعار شاعران مورد نظر جستجو کردم سپس به لحاظ موضوعی آنها را دسته بندی کرده و هر کدام از ابیاتی که تلمیح مربوط به موضوع یا شخصیت خاص در آن واقع بود ذیل عنوان مشخص، آن را لحاظ کردم. در نهایت تلمیحات را در هریک از شاعران، به طور مجزا مورد بررسی قراردادم. یافته های تحقیق: شاعران دوره ی انقلاب اسلامی از انواع تلمیحات مذهبی، آیات و روایات، تلمیحات سیاسی و اجتماعی، تاریخی، جهانی، حماسی و ... بهره جسته اند که از نظر بسامد متفاوت است. ماجرای کربلا در اشعار سیدحسن حسینی و سپس در اشعار نصرالله مردانی در قیاس با اشعار دیگر شاعران مورد نظر از بسامد بالایی برخوردار است. بیشترین تلمیحات جهانی مربوط به علیرضا قزوه است که البته از دریچه اعتراض به اوضاع نابسامان فلسطین، عراق و افغانستان نگریسته و آن را به چالش می کشد. با اندکی تأمل در اشعار شاعران مورد مطالعه بیشترین تلمیحات حماسی را باید از آن نصرالله مردانی دانست. نتیجه گیری و پیشنهادات: الهام گیری شاعران عصر انقلاب از پیامبران و اهل بیت علیهم السلام، واقعه ی عاشورا، امام خمینی (ره) و ولایت فقیه ،جلوه ویژه ای به شعر شاعران انقلاب بخشیده است. شاعران این دوره با دغدغه ی فراوانی که نسبت به دفاع مقدس داشتند و همانند بسیاری از مردم غیورایران زمین، جنگ را با گوشت و خون خود لمس می کردند؛ به این ترتیب وجود ردپای جبهه های جنگ و شهدا و امام (ره) در اشعار شاعران این دوره، فراوان به چشم می خورد. در مجموع میزان تلمیحات مذهبی و دینی در تمامی شاعران مورد نظر بالاست. از آنجا که اشعار شاعران دارای ظرافت های بسیاری است و نگارنده تنها به تلمیح که گوشه ای از پهنه وسیع ادبیات فارسی است، آن هم در اشعار شش تن از شاعران انقلاب پرداخته؛ بنابراین به منظور پی بردن به این ظرایف، مطالعه و تعمق بیشتری را از جانب ادب دوستان می طلبد.