حرکت چرخه ای و شواهد زبان

در چارچوب دستور زایشی، همواره این اتفاق نظر وجود داشته است که گشتار ها و به طور اخص، حرکت عناصر نحوی به شکل چرخه ای روی می دهد. شواهد گوناگونی در زبان های مختلف در تایید وقوع این گونه حرکت یافت می شود؛ در زبان فارسی دسته های مهمی از این شواهد غائب هستند. از آن جا که چرخه ای بودن حرکت (در چارچوب نظری اتخاذ شده) اصلی اولیه است می توان پرسید که چرا و چگونه این شواهد در زبان فارسی پنهان مانده اند. رویکرد اصول و پارامتر ها، برنامه کمینه گرا، قضیه تناظر خطی و نظریه پادتقارن پویا چارچوب این پژوهش هستند؛ منابع مورد استناد غالبا از میان آثار متاخر در چارچوب دستور زایشی برگزیده شده است. پژوهش حاضر عمدتا نظری است؛ در راستای سنت پژوهش خردمدار، برخی ساختار ها و جمله های مورد توجه، برحسب الزامات و اقتضائات نظری، آرمانی سازی شده، و سپس گلچینی از آن ها به تحلیل گذاشته شده اند. از آن جا که چرخه ای بودن حرکت، از مبانیِ نظری اتخاذ شده منتج است، نمی توان حکم کرد که نحو زبان فارسی فاقد این ویژگی است، بلکه باید پدیده های دیگری را که بر حرکت چرخه در نحو زبان فارسی پرده می افکنند شناسایی نمود. در این راستا، برخی ساخت های به ظاهر ساده زبان فارسی به تحلیل گذاشته شد و در حین این فرایند، نشان داده شد که چرخه ای بودن، پیش فرض تبیین آن ساخت هاست. پدیده هایی که مورد توجه این تحقیق قرار گرفته، از جمله عبارت اند از ساخت های به اصطلاح ملکی/شبه ملکی، مطابقه، مواردی از قلب نحوی، اثر بازسازی، ارتقا، شرایط مرجع گزینی و... حرکت های نحوی، محصول دو جانبه تلاش زبان برای شکست تقارن، و رفع خصیصه های خوانش ناپذیر است. به نظر می آید، حضور دوشادوش این دو عامل در تحلیل های نحوی زبان فارسی بتواند راهی برای رویارویی با چرخه های پنهان حرکت نحوی در زبان فارسی بگشاید. به نظر می رسد حرکت چرخه ای در زبان فارسی روی می دهد، لیکن به دلایلی چند، این حرکت پوشیده می ماند. بنا بر تحلیل های ارائه شده، این گمان تقویت می گردد که بازنمون باید به صورت چندگانه روی دهد. همچنین، با توجه به بروز تقارن و شیوه شکست آن در ساخت های دارای نقش پذیرنده، این گمان پروریده می شود که رابطه نحو و معنی شناسی رابطه ای جهت دار و احتمالا از نحو به سوی معنی است.