نقش مرشد قلی خان استاجلو در تحولات سیاسی عصر صفوی (997-985)

رساله ی حاضر حول شخصیت و قش یک یاز رجال برجسته ی عصر صفوی در تحولات دوره سلطنت شاه محمد خدابنده تا به قدرت رسیدن شاه عباس اول، سال های 985 تا 997 ه. ق، شکل گرفته و اساس پژوهش در آن بر طرح سوالات زیر بنیاد یافته است: 1) مرشد قلی خان استاجلو چه نقشی رد تحولات سنوات مذکور داشته است؟ 2) چه عواملی در منازعات بین طوایف مستقر در خراسان- شاملو ها و استاجلو ها - و طوایف هوا خواه شاه محمد خدا بنده مستقر در عراق- دولت مرکزی- شامل تکلو ها و ترکمانان موثر بوده و عوامل جدایی بعدی امرای خراسان از یکدیگر در روند مبارزه بر سر کسب قدرت در درون حاکمیت چه بوده است، و 3) دلایل شاه عباس اول برای کنار نهادن مرشد قلی خان از حاکمیت چه بوده است؟ می دانیم که مرشد قلی خان که از طایفه استاجلو، یکی از طوایف مهم قزلباش حامی صفویه بود در دوره سلطنت محمد خدا بنده، در اثر ضعف و نا کار آمدی این پادشاه و دخالت مهد علیا همسر شاه و سلمان میرز وزیر و حمایت آنان از ولیعهدی حمزه میرزا و با توجه به رقابت قدرت میان طوایف قزلباش که اینان به امرای خراسان فشار وارد ساختند به مبارزه با طوایف هوا خواه دولت مرکزی پرداخت و در گردونه ی قدرت و منازعات این دوره به ایفا نقش پرداخت، او که در ابتدا برای ورود به عرصه رقابت با علی قلی خان شاملو، حاکم هرات ولله عباس میرزا متحد شد، در ادامه و در اثر عواملی راه خودش را زا او جدا کرد و توانست با در اختیار گرفتن گرفتن عباس میرزا، سر انجام وارد قزوین شده و با حذف محمد خدا بنده از قدرت، پسر او عباس میرزا را به سلطنت بنشاند و خود با عنوان وکیل السلطنه بر حاکمیت صفویه مسلط شود. اما همین قدرت طلبی و قبضه نمودن امور و نا رضایتی امرای قزلباش از او و به حاشیه راندند شاه عباس و عواملی دیگر موجب شد تا شاه عباس با قتل وی به دوره حاکمیت او بر قدرت پایان دهد. هدف اصلی این پژوهش دستیابی و ارائه پاسخ های مناسب به پرسش هایی است که در این باره مطرح شده و به این نتیجه رسیده است که مرشد قلی خان استاجلو از عناصر اصلی تنش ها و شورش های خراسان و به قدرت رساندن شاه عباس اول در این دوره می باشد. این پژوهش به روش تاریخی و به شیوه کتابخانه ای انجام یافته و اطلاعات گرد آور شده با تکیه بر منابع اصلی تاریخی این دوره، و با استدلال و استنتاجات عقلی، موضوع به شیوه تحلیلی- توصیفی مورد بررسی قرار گرفته است.