بررسی تغییرات برخی آنتی اکسیدان های ژنوتیپهای کنجد وارتباط آن با صفات فیزیولوژیک و عملکرد دانه تحت شرایط تنش رطوبتی

چکیده: تنش خشکی، یکی از مهمترین عوامل کاهش دهنده عملکرد محصولات زراعی از جمله گیاهان دانه روغنی درکشورمان است. از این رو این تحقیق با هدف مطالعه تاثیر شرایط مختلف رطوبتی بر رشد، محتوای کلروفیل، پرولین و آنتی اکسیدان های برگ، عملکرد واجزای عملکرد ژنوتیپ های کنجد در سال زراعی 1388 با استفاده از کرت های خرد شده در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در مزرعه پژوهشی دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان واقع در شرودان فلاورجان انجام شد. سطوح تیمار آبیاری بر اساس میلی متر تبخیر تجمعی از تشت تبخیر کلاس a شامل 1i (75 میلیمتر تبخیر)، 2i (110 میلیمتر تبخیر) و 3 i (145 میلیمتر تبخیر) به عنوان فاکتور اصلی و چهار ژنوتیپ کنجد (اولتان، ناز تک شاخه، ورا مین و یکتا) به عنوان فاکتور فرعی بود. پارامتر های غلظت کلروفیل، پرولین، آنتی اکسیدانهای کاتالاز(cat ) و اسکوربیک پر اکسیداز (apx)، ارتفاع گیاه، شاخص سطح برگ در مرحله نیام بندی، تعداد کپسول در بوته، تعداد دانه در کپسول ، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، درصد روغن، عملکرد روغن، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت اندازه گیری شدند. سطح آبیاری 1i با 53/2 و 3i با 55/1 به ترتیب بیشترین و کمترین مقدار شاخص سطح برگ را داشتند. محدودیت رطوبت منجر به 48% درصد افزایش غلظت پرولین در برگ کنجد شد. در سطح آبیاری 2i میزان فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانی cat (797/0) و apx (769/7) به ترتیب به میزان 35% و 40% افزایش ولی در سطح 3i به ترتیب 29% و 11% نسبت به سطح 1i کاهش یافت. در سطح آبیاری 1i تعداد کپسول در بوته (97/91)، دانه در کپسول(78/54) و عملکرد دانه(02/1481) به ترتیب 44%، 14% و 28% درصد نسبت به سطح 3i بیشتر بود. در این آزمایش رقم اولتان با 9/787 کیلوگرم در هکتار بیشترین عملکرد روغن و رقم ناز تک شاخه با 1/406 کیلوگرم در هکتار کمترین عملکرد روغن را به خود اختصاص دادند. سطح آبیاری 3i کمترین عملکرد بیولوژیک (4/5890 کیلوگرم در هکتار) و سطح 1i بیشترین عملکرد بیولوژیک ( 4/7397 کیلوگرم در هکتار ) را داشتند. به طور کلی می توان چنین نتیجه گیری نمود که ضمن آنکه تنش شدیدکمبود آب رشد و عملکرد دانه کنجد را به طور جدی کاهش می دهد، این تاثیر ظاهراً بیش از عواملی نظیر غلظت کلروفیل ناشی از کاهش سطوح فتوسنتز کننده می باشد. با وجود اینکه آنزیم های آنتی اکسیدانیcat و apx توسط گیاه و بافت های تنش دیده به صورت توأم تولید می شوند به نظر می رسد آنزیم های اخیر نقش دفاعی مهمی را تحت تنش شدید خشکی ایفا نمی کنند.