فیلوژنی جنس calomyscusدرایران:بااستفاده ازداده های ژنco1،مورفولوژی ومورفومتری

چکیده: جنس calomyscus مدتها با گونه c. bailwardi به عنوان یک جنس تک گونه در نظر گرفته می شد. ولی براساس مطالعات اخیر، هشت گونه کروموزومی معرفی شده است: c. bailwardi (zagros mountains calomyscus), c. baluchi (pakistan calomyscus), c. elburzen-sis (goodwin, s calomyscus), c. grandis (noble calomyscus), c. hotsoni (hotson, s calomys-cus), c. mystax (great balkhan calomyscus), c. tsolovi (syrian calomyscus), c. urartensis (urar calomyscus) این جنس ازیک سری جمعیت های منزوی تشکیل شده که دردامنه کوه های صخره ای یا نواحی مرتفع آن زیست می کنند. دامنه پراکنش گونه های این جنس شامل کشورهای سوریه، آذربایجان، ایران، ترکمنستان، افغانستان وپاکستان می باشد. ازهشت گونه موجود دراین جنس، پنج گونه آن درایران زیست می کنند که عبارت انداز:c. bailwardi درکوه های زاگرس واقع در جنوب و غرب ایران; c. elburzensis در کوه های کپه داغ، واقع در شمال شرق ایران( استان خراسان شمالی ورضوی) وشرق استان سمنان; c. grandis دررشته کوه های البرز مرکزی (استان تهران ومازندران); c. urartensis دررشته کوه های شمال غربی ایران(آذربایجان) وc. hotsoni در رشته کوه های بیرک واقع درجنوب شرق ایران یافت می شوند. نمونه های مورد مطالعه دراین جنس از یازده ایستگاه نمونه برداری در ایران (شمال، جنوب، شرق ومرکز ایران) جمع آوری شد. تاکنون کاریوتیپ گونه های c. bailwardi، c. elburzensis، c. grandis، c. mystax و c. urartensis مطالعه شده است. دراین پژوهش کاریوتیپ c. hotsoni که تاکنون نامشخص بود با نمونه برداری از نزدیکی محل تایپ این گونه دراستان سیستان و بلوچیستان در شهرستان سراوان مشخص گردید. همچنین چند کاریوتیپ جدید از این جنس در نمونه های مربوط به استان خراسان رضوی، خراسان شمالی و یزد مطالعه شد که معرف تغییرات کروموزومی درون گونه ای دراین جنس می باشد. مطالعات ملکولی برروی ژن میتوکندریای co1 شامل637 جفت نوکلئوتید، انجام گردید. درخت های فیلوژنتیکی bayesian، حداکثرپارسیمونی(maximum parsimony) وحداکثر درست نمایی(maximum likelihood) تاکسنومی امروزی این چهار گونه مورد مطالعه درجنس calomyscus را تایید کرده و این گونه ها را به دوکلاد اصلی c. grandis ،c. elburzensis و c. bailwardi ،c. hotsoni تقسیم می کنند. مطالعات ریخت سنجی تک متغیره و چند متغیره انجام شده برروی صفات دندانی، جمجمه ای وآرواره پایین به همراه چهار متغیرصفات خارجی در84 نمونه متعلق به چهارگونه از این جنس شامل c. elburzensi, c. grandis, c. bailwardi و c. hotsoni نشان می دهد کلیه صفات جمجمه ای در c. grandis بزرگترین ودر c. hotsoni به جز میانگین های طول کندیلوبازال ، پهنای زایگوماتیک و اندازه های آرواره ای کوچکترازسه گونه دیگراست. c. bailwardi نسبت به سه گونه دیگرکوچکترین ابعاد دندانی را دارا می باشد. فاصله اقلیدوسی بین نمونه ها محاسبه شد وماتریس حاصله به صورت نمودارفنتیک یا دندروگرام، نشان می دهدکه c. elburzensis ازلحاظ مورفومتری به c. bailwardi نزدیکتراست درحالی که مطالعات ژنتیکی برروی ژن co1 نشان می دهد که c. elburzensis به c. grandis نسبت به دو گونه دیگرنزدیکتر می باشد. داده های ملکولی، کاریولوژی و مورفومتریک ما نشان می دهدکه گونه c. elburzensis از شمال شرق تا مرکز ایران (استان خراسان رضوی، خراسان شمالی و یزد) گسترش دارد وجمعیت یزد به عنوان یک ایزولای جغرافیایی ازجهت البرزی کاملا جداست که وضعیت فیلوجغرافیایی آن نیاز به مطالعات ملکولی تکمیلی دارد. واژه های کلیدی: calomyscus، co1، فیلوژنی، سیستماتیک