سیاست خارجی روسیه در خاورمیانه در دوران پوتین

چکیده فروپاشی شوروی به ظهور کشورهایی از جمله فدراسیون روسیه در نظام بین الملل منجر شد که با مسئله انطباق با واقعیت های جدید، بازتعریف جایگاه و بازبینی رویکردهای سیاست خارجی خود در هر دو محیط داخلی و خارجی مواجه شدند. روسیه پس از فروپاشی اتحاد شوروی دچار تشتت و آشفتگی اوضاع داخلی و خارجی گردید. تعدد بازیگران و نهادهای دخیل با کارکردها و وظایف هم پوشان و فقدان مکانیسم کنترل و هماهنگی شاخص این دوره بود. یوروآتلانتیسم گفتمان سیاست خارجی دهه 1990 روسیه بود. سیاست خارجی روسیه تا اواخر دهه 1990 در منطقه خاورمیانه نیز به شرایط دوگانگی و انفعال دچار بود. مسکو طی این دوران با واقعیت های جدیدی مواجه بود که نقش و جایگاهش در نظام بین الملل را از گذشته متمایز می ساخت. بر آمدن یک نظام تک قطبی با الزامات ساختاری خاص خود در سطح نظام بین الملل، تحدید حدود و مرزهای روسیه و به عقب رانده شدن نفوذ روس ها تا مرزهای خود پس از دویست سال سیطره بر اروپای شرقی و خارج نزدیک در دوره های امپراتوری تزاری و امپراتوری اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی، گسترش ناتو به شرق و طرح الزاماتی برای نفوذ روس ها در نواحی مذکور و… از آن جمله بود. این شرایط تا برآمدن ولادیمیر پوتین روس ها را نگران آینده این ضعف و انفعال برای حاکمیت وقدرت دیرینه خود می ساخت. «از آغاز ریاست جمهوری پوتین تحولی مثبت در سیاست خارجی روسیه، از آرمان گرایی به واقع گرایی، از بی ثباتی به ثبات نسبی و از رهیافت های غیر عقلایی به عقلایی صورت پذیرفت». پوتین، در خصوص رویکرد جدید روسیه به خاورمیانه می گوید: روسیه یک قدرت بزرگ جهانی است و نمی تواند نسبت به تحولات مهم عرصه بین الملل بی اعتنا باشد. کشورهای خاورمیانه و جهان اسلام شرکای اقتصادی، همکاران حوزه انرژی و مشتریان سخت افزارهای نظامی روسیه هستند و روسیه مایل است در معاملات این منطقه نقش برجسته تری ایفا کند» . روسیه در دوران پوتین در مواجهه با تحدید حدود نفوذ و قدرت خود توسط یک جانبه گرایی آمریکا راهبرد چند جانبه گرایی را در پیش گرفت. افزایش و تقویت توانمندی های داخلی روسیه منجر به تغییر راهبردهای مسکو در دوران پوتین گردید ، پوتین با نگرش اوراسیا گرایانه حفظ توازن در روابط با شرق و غرب را پی گرفت ؛ این در حالی بود که روسیه علاوه بر گسترش همکاری های منطقه ای و بین المللی در حوزه های مختلف نظامی ، سیاسی و اقتصادی به تقویت دوباره نیروی نظامی و استراتژیک خود مبادرت نمود.