بررسی ریتم در پنج مجلس از نگاره های شاهنامه بایسنقری

هنر سنتی ایران اساساً بازنمود باور به یگانگی پروردگار عالمیان بوده، از پذیرش وحدت الهی سرچشمه می گیرد. آفرینش هنری نزد هنرمند ایرانی، به مثابه عبادتی بود در راستای هماهنگی با خلقت جهان هستی و از این رهاورد، ریتم و هندسه در اندیشه ی معنایی و وجه ساختاری نقاشی، معماری و موسیقی تبدیل به عنصر پایه ای و وجه اشتراک آن ها شد. ریتم همان نظم و هماهنگی هستی است که کثرت را از دل وحدت بیرون می کشد و اساس آفرینش عالم را شکل می دهد. همین طرز اندیشه، همواره هنروران ایرانی را به سوی استفاده وافر از نقش های هندسی، انتزاعی و مجرد که در آن ها سرمشق طبیعی اولیه غالباً ناپیدا و ناشناخته می نماید، سوق داده است. بهره گیری از نقوش متنوع و منتشر در بافت یک اثر واحد، نماد الوهیت و یگانگی وجود لایتناهی الهی است که در کثرت جهان کرانمند و متناهی متجلی می شود. در این کنکاش به بررسی ریتم در برجسته ترین اثر نگارگریِ شاخص ترین مکتب هنری ایران، شاهنامه بایسنقری، یادگار نفیس مکتب هرات، پرداخته شده است. ریتم متکثر در نقوش و تزئینات نگاره های این اثر مظهر سیر هنرمند عارف و سیلان در عالم خیال و ملکوت بوده است. واژگان کلیدی: نگارگری، نقاشی ایرانی، شاهنامه بایسنقری، مکتب هرات، ریتم، عالم خیال، وحدت و کثرت.