بررسی مولفه هویت ملی در اشعار عصر مشروطیت

چکیده مطالعه حاضر به بررسی مولفه های هویت ملی در اشعار سروده شده درعصر مشروطه ایران پرداخته است تا بتواند وضعیت کلی و محتوای ذهنی برخی شاعران آن دوران را توصیف کند و میزان توجه شاعران مشروطه رابه هویت ملی – ایرانی مورد ارزیابی قراردهد.بی تردید شاعران هر دوره تا حدودی زبان حال مردم زمان خود را در اشعارشان می سرایند و از آنجا که افکار و عقاید شعرای هر عصری در مضامین و محتوای شعری شان نهفته است و اشعار آنها بر افکار عمومی مردم تأثیر گذارند ، شش شاعر عصر مشروطه (فرخی یزدی ، میرزاده عشقی، ملک الشعرای بهار، ایرج میرزا، عارف قزوینی و ادیب الممالک فراهانی)،که از مشهورترین شعرای دوره مشروطه می باشند،انتخاب شدند.همچنین از بین مولفه های مختلف هویت ملی شش مولفه هویت ملی که برخی محققان و پژوهشگران برآنها اجماع دارند و تقریبادر اکثر ممالک دنیا مشترک می باشند، برگزیده شدند که عبارتند از: (تاریخ، سیاست، دین، فرهنگ، زبان و جغرافیا و مکانها) که هر مولفه به ریزمولفه هایی تقسیم شدند و کلمات مرتبط با این مفاهیم به صورت بانک لغات هویت ملی تهیه شد و در دیوان شعرای مذکور به جستجوی کلمات هویت ملی بکار رفته شده در آنها پرداخته شد.نتایج به صورت جداول و نمودار با روشهای آماری خاص پژوهش(استنباطی و توصیفی) گردآوری و مصور شده است، باتوجه به مطالعه بیش از هفده هزار بیت از اشعار شعرای مذکور نتایجی که از پژوهش حاضر بدست آمده است در پاسخ به سوالات پژوهش شامل: 1- مهمترین مولفه هویت ملی مورد توجه شاعران عصر مشروطه کدام است؟ 2- کدام شاعر عصر مشروطیت،بیشترین توجه را به عناصر هویت ملی نموده است؟ 3- بیشترین وکمترین مولفه های هویت ملی دردیوان اشعار کدام یک از شاعران دوران مشروطیت به چشم می خورد؟ نتایج نشان می دهد که برخی از شعرای مورد پژوهش، نگرش مثبتی به بعضی از مولفه های هویت ملی داشته اند. این در حالی است که برخی مولفه های هویت ملی مانند: سیاست، تاریخ ، فرهنگ ، دین ،جغرافیا ومکانها به نسبتهای متفاوت در دیوان شعرای مذکور، بیشتر از مولفه زبان بکاررفته اند. بیشترین مولفه مشاهده شده در اشعار مورد پژوهش، مولفه سیاست می باشد و کمترین مولفه هویت ملی، مولفه زبان می باشد. از این میان ملک الشعرای بهار بیشترین توجه را به مولفه های هویت ملی،ازجمله سیاست وتاریخ، داشته است وایرج میرزا کمترین توجه را به مولفه های هویت ملی اختصاص داده است.به نظرمی رسد طبق نتایج بدست آمده از داده های آماری پژوهش، می توان به اطلاعات استخراج شده از اشعار شعرای مذکور اعتماد کرد و فرضیات پژوهش را اثبات نمود. در نهایت می توان این نتیجه کلی را اذعان نمود که همه شعرای این دوره به مولفه سیاست بیشترین توجه را نسبت به سایر مولفه های هویت ملی داشته اند. پس می توان گفت که بیشترین محتوای ذهنی و فکری مردم در عصر مشروطه را سیاست و مسائل مربوط به آن تشکیل داده و در نهایت نتایج نشان می دهد که مردم با مسائل سیاسی زمان درگیر بوده و به سرنوشت سیاسی خود حساس بوده اند.و شعرا در القای این مولفه در میان مردم بیشترین تاثیر راداشته اند.