بررسی متن سغدی “سوترای علّت و معلول اعمال”

در میان گویش وران زبان سغدی، علاوه بر پرستش ایزدان بومی، دینهای بودایی، زردشتی، مانوی و مسیحی رایج بوده است. غالب آثار باقی مانده از سغدیان، نوشته های دینی گروندگان هر یک از دینهای مذکور است که در این میان آثار باقی مانده بوداییان از کثرت بیشتری برخوردار است. “سوترای علّت و معلول اعمال” از جمله متون سغدی مربوط به دین بودایی است که در یکی از غارهای هزاربودای دون هوان به همراه بسیاری متون بودایی دیگر توسط پلیو در سال 1908 کشف شد. این متن یکی از بزرگترین متون سغدی بودایی می باشد و ترجمه ای از یک اصل چینی است. از ابتدای مطالعات سغدی تاکنون، این متن چه از لحاظ زبان شناسی و چه از لحاظ آراء بودایی، مورد توجه سغدشناسان قرار گرفته و علاوه بر ترجمه هایی که به زبانهای اروپایی از آن شده، موضوع مقالات انتقادی چندی نیز قرار گرفته است. گوتیو و پلیو تصویر این متن سغدی را در سال 1920، حرف نویسی و ترجمه فرانسوی آن را در سال 1926، و واژه نامه آن را در سال 1928 منتشر کردند. همچنین بنونیست در سال 1946 در کتاب “وسنتره جاتکه” ترجمه ای اصلاح شده از این متن را ارائه کرد؛ و مکنزی در سال 1970 این متن را به زبان انگلیسی ترجمه کرد و گرشویچ (1970)، زوندرمان (1974)، شوارتز (1971) و هومباخ (a, b1972) بر کتاب مکنزی نقد نوشتند. “سوترای علّت و معلول اعمال” بطور کلّی شامل پاسخ های بودا به پرسش های یکی از پیروانش به نام آنندا در مورد کارما است. کارما، قانون کنش و واکنش یا علّت و معلول است. بر اساس این قانون، موقعیت حاضر شخص در این جهان، نتیجه رفتار و وضع او در گذشته است و اعمال کنونی او، تأثیری مداوم و سرنوشت ساز بر زندگی آینده او خواهد داشت. پژوهش حاضر که به بررسی این متن سغدی می پردازد، از چهار بخش زیر تشکیل شده است: 1- حرف نویسی، 2- آوانویسی، 3- ترجمه متن سغدی، 4- یادداشتهای ترجمه، 5- ترجمه متن چینی (از روی برگردان فرانسه پلیو)، 6- واژه نامه تفصیلی سغدی به فارسی