سبک کانه زایی در کانسار مگنتیت-آپاتیت اسفوردی بافق، ایران مرکزی

کانسار مگنتیت - آپاتیت اسفوردی در 36 کیلومتری شمال شرق شهر بافق قرار دارد. منطقه معدنی بافق در ایران مرکزی مهمترین ناحیه آهن دار کشور محسوب می شود. این منطقه حاوی بیش از 2000 میلیون تن کانسنگ پر عیار اکسید آهن می باشد. کانسار های آهن در این ناحیه دارای مقادیر متغیری از فسفر، عناصر نادر خاکی، منگنز، اورانیوم و توریوم هستند. کانسار اسفوردی دارای بیشترین مقدار فسفر و عناصر خاکی نادر در منطقه است. این کانسار دارای ذخیره نهایی 17 میلیون تن کانسنگ، با عیار 1/14 درصد فسفر، 28 درصد آهن و 2 درصد عناصر نادرخاکی می باشدکانسنگ اسفوردی عدسی شکل بوده، 90 متر ضخامت، 500 متر طول و 300 متر عرض دارد ماده معدنی در اسفوردی به وسیله مجموعه ی دگرسان شده احاطه شده است. کانی اصلی این مجموعه اکتینولیت است. فراوانترین سنگهای نزدیک به مجموعه متاسوماتیک، ریولیت های دگرسان شده، توف های آتشفشانی جوش خورده و جوش نخورده، شیل، ماسه سنگ، سنگ آهک و دولومیت می باشند. کانه زایی را می توان به سه نوع آهن، فسفر و عناصر نادر خاکی طبقه بندی کرد: 1- کانه زایی آهن عمدتا به صورت مگنتیت توده ای رخ داده و به دو بخش عیار بالا و عیار پایین تقسیم می شود. منطقه عیار بالا از لحاظ فسفر و عناصر نادر خاکی فقیر بوده و بافت های متفاوتی را به نمایش می گذارد. منطقه عیار پایین نسبتا غنی از فسفر و عناصر نادر خاکی بوده و در هم رشدی هایی از مگنتیت و آپاتیت در آن مشاهده می شود. 2- کانه زایی فسفر گسترش بیشتری از کانه زایی آهن دارد. کانسنگ های غنی از فسفر در نزدیکی یا همراه با منطقه عیار پایین آهن قرار گرفته اند. کانه زایی فسفر اساسا به صورت توده های آپاتیتی و رگه هایی در این زون رخ داده است. همچنین کانه زایی آپاتیت در سنگ های دگرسان شده دیواره به صورت درهم رشدی هایی با اکتینولیت و به شکل رگه ای و جانشینی مشاهده می شود. 3- کانه زایی عناصر نادر خاکی به شکل رگه ای و در ارتباط نزدیک با فسفر رخ داده است. کانی های نادر خاکی مانند آلانیت، مونازیت و پاریسیت که غنی از عناصر نادر خاکی سبک هستند، در اسفوردی وجود دارند.