بررسی تاریخی ساختار اجتماعی شهر تبریز بر اساس نظریه شهر ماکس وبر(از دوره سلجوقیان تا عصر مشروطه)

این بررسی در شکل پژوهش و مطالعه ی تاریخی مبتنی بر روش جامعه شناختی و استفاده از نظریه جامعه شناختی در عرصه مطالعات تاریخی است به عبارت دیگر این مطالعه مبتنی بر جامعه شناسی تاریخی ساختار و مناسبات اجتماعی شهر تبریز در طول تاریخ این شهر خواهد بود. در همین راستا طبق ویژگیها و مولفه های اساسی نظریه ی شهر ماکس وبر، ساختار اجتماعی شهر تبریز و مناسبات حاکم در آن بین ساکنان شهر و روابط آنها با نظام سیاسی حاکم، در طول تاریخ این شهر از دوره سلجوقی تا عصر مشروطه بررسی قرار می گیرد. پژوهش حاضر به مقطع تاریخی عصر سلجوقیان تا انقلاب مشروطه محدود بوده و در عین حال وقایع نگاری صرف و کرونولوژیک درباره ی رویدادهای تاریخی شهر تبریز نخواهد بود. بلکه مطابق محورهای نظریه ی شهر وبر، روندهای تاریخی تغییر و تحول در ساختار اجتماعی شهر تبریز به شکل جامعه شناختی مورد بررسی قرار خواهد گرفت. بدین معنی که الگوی مورد تعریف وبر از یک جامعه شهری به عنوان یک نمونه انتزاعی و آرمانیideal type)) بوده و بر اساس همان الگو این مسأله مورد توجه قرار گرفته است که شهر تبریز به عنوان نمونه ای از یک جامعه ی شهری اسلامی- ایرانی حائز چه ویژگی هایی از جامعه شهری مورد تعریف وبر بوده و یا از کدام ویژگی ها بهره چندانی نداشته است. در این مطالعه، برخی مولفه های ساختار اجتماعی شهر تبریز(پنج مولفه مطرح در نظریه شهر وبر) و مناسبات اجتماعی حاکم در آن بر اساس نظریه ی شهر وبر مورد بررسی قرار می گیرد. وبر برای یک جامعه ی شهری مشخصات ومولفه هایی خاص برشمرده و معتقد است برای این که یک واحد اجتماعی شهر محسوب شود، باید حداقل دارای پنج ویژگی باشد که عبارتند از:1- وجود مرکز اقتصاد شهری (بازار). 2- برخورداری از ساخلو یا دژ نظامی. 3- برخورداری از دادگاه مستقل و بهره مند از حداقل قوانین مستقل داخلی. 4- وجود اتحاد و همبستگی نسبی بین شهروندان. 5- وجود حداقل استقلال اداری داخلی و قدرت اداره ی امور به وسیله ی کارگزاران ونخبگانی که برگزیده ی شهروندان باشند. در این پژوهش سعی بر آن است که بر اساس مولفه های شهری برشمرده شده ی فوق در تئوری ماکس وبر، ساختار و جایگاه اجتماعی شهر تبریز مورد بحث و بررسی قرار گیرد.