تاثیر عزت نفس، خودکارآمدی و انگیزش پیشرفت بر کیفیت زندگی و رفتار کارآفرینانه زنان جوان: الگویی برای مبتلایان به ناتوانی جسمی-حرکتی

هدف این تحقیق تعیین میزان تاثیر عزت نفس، خودکارآمدی و انگیزش پیشرفت بر کیفیت زندگی زنان جوان مبتلا به ناتوانی جسمی- حرکتی و نقش میانجی گری رفتارکارآفرینانه در این تاثیر و نیز مقایسه اثربخشی آموزشهای گروهی عزت نفس، خودکارآمدی و انگیزش پیشرفت بر کیفیت زندگی و رفتار کارآفرینانه زنان جوان مبتلا به ناتوانی جسمی-حرکتی بوده است تا از این طریق امکان مقایسه تاثیر متغیرهای مستقل بر متغیر های وابسته در دو حالت عدم مداخله و انجام مداخله در متغیرهای مستقل فراهم گردد. طرح تحقیق در قسمت تحلیل مسیر از نوع زمینه یابی و در قسمت آموزشهای گروهی، طرح نیمه تجربی از نوع پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل همراه با آزمون پیگیری بود. برای نمونه گیری در قسمت تحلیل مسیر، ازمیان آن دسته از اعضای زن جامعه معلولین شهر اصفهان که فاقد شغل دولتی بوده و بین 18 تا 32 سال سن داشتند، 90 نفر بطور تصادفی انتخاب شدند. در قسمت آموزشهای گروهی از همه شرکت کنندگان در قسمت تحلیل مسیر که در فرم کوتاه پرسشنامه کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی و یا مقیاس رفتار کارآفرینانه نمره ای کمتر از میانگین کل آزمودنیهای قسمت تحلیل مسیر کسب کرده بودند، دعوت شد که در جلسات آموزش گروهی شرکت کنند. تعداد افرادی که برای شرکت در جلسات ابراز تمایل نمودند، 41 نفر بود. برای سنجش متغیرهای تحقیق علاوه بر پرسشنامه مشخصات جمعیت شناختی، از پنج ابزار فرم کوتاه پرسشنامه کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی، مقیاس رفتار کارآفرینانه، مقیاس عزت نفس روزنبرگ، مقیاس خودکارآمدی عمومی و پرسشنامه انگیزش پیشرفت هرمنس استفاده شد که روایی و پایایی آنها در تحقیقات مختلف داخلی و خارجی تایید شده است. برای اجرای پژوهش، ابتدا پرسشنامه های 6 گانه روی آزمودنیهای قسمت تحلیل مسیر، اجرا گردید و آنگاه پس از حذف آزمودنیهایی که نمرات آنها در فرم کوتاه پرسشنامه کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی و یا مقیاس رفتار کارآفرینانه، بالاتر از میانگین کل آزمودنیهای قسمت تحلیل مسیر بود و یا تمایلی به شرکت در جلسات آموزشی نداشتند، آزمودنیهای باقی مانده که نمرات پرسشنامه های کیفیت زندگی و رفتار کارآفرینانه آنها در قسمت تحلیل مسیر به عنوان نمرات پیش آزمون آنها نیز در نظر گرفته شد، بطور تصادفی به سه گروه آموزشی و یک گروه کنترل واگذار شدند.10 روز پس از برگزاری جلسه مربوط به قسمت تحلیل مسیر، برگزاری جلسات آموزش گروهی آغاز شد و برای هر یک از گروههای آزمایشی 1، 2 و 3 به ترتیب برنامه آموزش گروهی عزت نفس، آموزش گروهی خودکارآمدی و آموزش گروهی انگیزش پیشرفت، در قالب 9 جلسه هفتگی120 دقیقه ای برگزار شد. پس از اتمام جلسات آموزش، پس آزمون با به کارگیری فرم کوتاه پرسشنامه کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی و مقیاس رفتار کارآفرینانه، بر روی آزمودنیها اجرا شد و پس از 100روز آزمون پیگیری با به کارگیری همان پرسشنامه های مورد استفاده در پس آزمون، اجرا گردید. برای تجزیه و تحلیل داده ها در قسمت تحلیل مسیر از روش تحلیل مسیر و در قسمت آموزشهای گروهی از روش تحلیل کواریانس چند متغیری(مانکوا) استفاده شد. نتایج قسمت تحلیل مسیر نشان داد که متغیرهای عزت نفس و انگیزش پیشرفت بر کیفیت زندگی تاثیر مستقیم دارند( به ترتیب 045/0= p و 001/0=p)؛ اما خودکارآمدی علیرغم بزرگ بودن نسبی ضریب مسیر آن بر کیفیت زندگی تاثیر مستقیم نداشت. همینطور متغیرهای خودکارآمدی و انگیزش پیشرفت بر رفتار کار آفرینانه تاثیر مستقیم داشتند( به ترتیب 00/0=p و014/0=p)، اما متغیر عزت نفس بر رفتار کار آفرینانه تاثیر مستقیم مثبت نداشت. همچنین رفتار کار آفرینانه به دلیل اینکه بر کیفیت زندگی تاثیرمستقیم نداشت، تاثیر متغیرهای عزت نفس و انگیزش پیشرفت بر کیفیت زندگی را میانجی گری نمی کرد. علاوه بر این به نمودار مسیر درونداد، پنج مسیر یعنی عزت نفس به انگیزش پیشرفت، انگیزش پیشرفت به خودکارآمدی، عزت نفس به انگیزش پیشرفت به خودکارآمدی، انگیزش پیشرفت به خودکارآمدی به رفتارکارآفرینانه و عزت نفس به انگیزش پیشرفت به خودکارآمدی به رفتارکارآفرینانه، افزوده شد. نتایج قسمت آموزشهای گروهی نشان دادکه در مرحله پس آزمون تفاوت بین گروهها به طور کلی(بدون تفکیک متغیر وابسته) معنی دار است(03/0=p)؛ اما در مرحله پیگیری این تفاوت معنی دار نبود(098/0=p). در مراحل پس آزمون و پیگیری تفاوت مجموع گروهها از نظر کیفیت زندگی معنی دار نبود، اما مقایسه زوجی نشان داد که در مرحله پس آزمون آموزش گروهی خودکارآمدی و در مرحله پیگیری آموزش انگیزش پیشرفت باعث افزایش معنی دار کیفیت زندگی در مقایسه با گروه کنترل شده است(به ترتیب 049/0=p و 05/0=p)؛ در هیچکدام کدام از مراحل پس آزمون و پیگیری گروههای آموزشی از نظر نمرات کیفیت زندگی، با یکدیگر تفاوت معنی داری نداشتند. از نظر رفتار کارآفرینانه تفاوت مجموع گروهها در مرحله پس آزمون معنی دار بود(041/0=(p، و مقایسه زوجی نشان داد که در این مرحله آموزش خودکارآمدی و آموزش انگیزش پیشرفت باعث افزایش معنی دار رفتار کارآفرینانه در مقایسه با گروه کنترل شده است( به ترتیب 004/0= p و047/0=p) و تفاوت رفتار کارآفرینانه گروه آموزش عزت نفس با گروه آموزش خودکارآمدی معنی دار است(029/0=(p. تفاوت رفتار کار آفرینان? گروههای آموزش عزت نفس و آموزش انگیزش پیشرفت و گروههای آموزش خودکارآمدی و آموزش انگیزش پیشرفت با یکدیگر ، معنی دار نبود. در مرحله پیگیری تفاوت گروههای آزمایشی با گروه کنترل باقی ماند و اگرچه تحلیل کواریانس چند متغیری(مانکوا) تفاوت رفتارکارآفرینانه مجموع گروه ها در این مرحله را معنی دار نشان نداد(196/0 =(p، اما مقایسه زوجی نشان داد که آموزش خودکارآمدی و آموزش انگیزش پیشرفت در مرحله پیگیری نیز باعث افزایش معنی دار رفتار کارآفرینانه در مقایسه با گروه کنترل شده است(به ترتیب 024/0=p و 045/0=p). در مرحله پیگیری تاثیر گروههای آموزشی بر رفتار کار آفرینان? با یکدیگر تفاوتی نداشت. یافته های فرعی این تحقیق نشان دهنده اثر بخشی آموزش گروهی خودکارآمدی و آموزش گروهی انگیزش پیشرفت و عدم تاثیر آموزش گروهی عزت نفس بر حیطه سلامت روانی کیفیت زندگی در پس آزمون بود. مقایسه نتایج دو قسمت تحلیل مسیر و آموزشهای گروهی حاکی از این است که تأثیر متغیرهای مستقل بر متغیرهای وابسته در این دو قسمت در مورد کیفیت زندگی تا حدی متفاوت است، اما در مورد رفتار کارآفرینانه همخوانی کامل دارد.