ارزیابی مزرعه ای ژرم پلاسم گلرنگ زراعی به منظور یافتن منابع ژنتیکی مقاومت به قارچ pythium ultimum

چکیده گلرنگ با نام علمی carthamus tinctorius از جمله گیاهان دانه روغنی ست که کشت آن همواره با محدودیت هایی از جمله بیماری های خاکزی مواجه بوده است. این مطالعه با هدف یافتن منابع مقاومت ژنتیکی نسبت به بیماری مرگ گیاهچه گلرنگ طی 2 سال صورت گرفت. آزمایش سال اول به صورت طرح کرت های خرد شده در 4 تکرار اجرا شد که در آن بستر کشت با 2 سطح استریل و غیراستریل به عنوان فاکتور اصلی و 15 ژنوتیپ به عنوان فاکتور فرعی بودند. در سال دوم طرح پایه کاملاً تصادفی بود. به منظور ایجاد آلوده سازی از کشت پراگنه های بیمارگر در ماسه استریل شده، همراه با سوسپانسیون بیمارگر با غلظت 105 زئوسپور در میلی لیتر استفاده گردید. صفات مورد ارزیابی شامل درصد سبزشدن، سرعت سبزشدن، درصد افراد از دست رفته و درصد بوته های بر جای مانده بودند. نتایج به دست آمده نشان داد که بوته میری ناشی ازp. ultimum بیش از هر صفت دیگری بر سرعت سبزشدن در مزرعه موثر است و اختلاف معنی داری بین 2 محیط آلوده و استریل از نظر سرعت سبزشدن مشاهده شد. پس از دسته بندی ژنوتیپ ها، مشاهده شد ژنوتیپ های دسته سوم شامل زرقان-259 و 34040 از مقاومت بیشتری برخوردار بوده اند. در سال دوم، واکنش6 ژنوتیپ از 15 ژنوتیپ مورد بررسی نسبت به بیمارگر p. ultimum مورد ارزیابی قرار گرفت. به این معنی که از میان آنها بذور بوته‏های باقی‏مانده مربوط به 3 ژنوتیپ مقاوم‏تر به‏عنوان افراد مقاوم و 3 ژنوتیپ به عنوان حساس انتخاب شدند. آزمایش مورد ارزیابی در سال دوم (1388) شامل بذور بوته‏های مقاوم و بذور بوته‏های کشت‏شده در خاک استریل (بوته‏های انتخاب نشده یا شاهد) مربوط به شش ژنوتیپ مورد نظر بود. نتایج نشان داد که انتخاب موجب بهبود واکنش ژنوتیپ 34040 گردیده است و افزایش در هر 3 صفت مورد بررسی پس از انتخاب مشاهده گردید. مشاهده پاسخ معنی‏دار به انتخاب در این ژنوتیپ نشان می‏دهد که مقاومت به بیمارگر p. ultimum تحت کنترل ژن‏هایی عمدتاً با اثرات افزایشی قرار دارد. در مورد سایر ژنوتیپ‏های دیگر انتخاب تغییر معنی‏داری در این خصوصیات ایجاد ننمود. میزان توارث پذیری خصوصی مقاومت به بیماری 59 درصد برآورد شد. به طور کلی می توان گفت که تأثیر این بیمارگر بر ژنوتیپ های گلرنگ و نحوه واکنش آنها به p. ultimum، از نظر سرعت سبزشدن بوته ها در مزرعه بارزتر از سایر صفات بود. نتایج این مطالعه نشان داد که بهبود واکنش به p. ultimum در برخی از ژنوتیپ‏های گلرنگ با انجام انتخاب ممکن است ولی در برخی دیگر از ژنوتیپ‏ها باید سایر روش‏های اصلاحی را مورد بررسی قرار داد.