بررسی علل شکل گیری و پیامدهای فضایی خانه های دوم در حومه های شهری، مطالعه موردی: شیراز

پس از جنگ جهانی دوم، تحولات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جهان در زمینه سهولت تحرک و جابجایی در رابطه با بهبود راههای ارتباطی و حمل و نقل، افزایش اوقات فراغت، گسترش شهرنشینی، افزایش آلودگی محیط زیست، بهبود رفاه اجتماعی و امکان تخصیص بخشی از درآمد برای امور غیر ضروری موجب رواج خانه های دوم ابتدا در غرب و سپس در بسیاری از کشورهای جهان شد. در ایران نیز بویژه در نواحی کوهستانی مجاور شهرهای بزرگ و همچنین در سواحل دریای خزر از چند دهه گذشته خانه های دوم یا خانه های تعطیلات با هدف گذراندن اوقات فراغت گسترش یافته است. همزمان با رشد جمعیت که خصوصاً در کشورهای پیشرفته همراه با هر چه بیشتر مرفه شدن این جوامع است، تغییر و تحول در کاربری اراضی اجتناب ناپذیر است. با این حال این تغییرات می تواند به گونه ای اتفاق بیفتد که کمترین اثرات سوء را برای اکوسیستم و جمعیت روستایی در مناطق حومه ای شهرها داشته باشد. تدارک و پیش بینی خانه های دوم در بسیاری از قسمت های توسعه جهان شاخه مهمی از کار بنگاه های معاملات ملکی را تشکیل می دهد. ناگل (2001) معتقد است که تقاضا برای خانه های دوم با افزایش استانداردهای زندگی و همچنین اوقات فراغت افراد افزایش می یابد. بر این اساس رشد مالکیت خانه های دوم با افزایش قابلیت دسترسی، تبلیغات روزافزون و در دسترس بودن خانه های مناسب و مطلوب تسهیل شده است. از سوی دیگر تقاضا برای خانه های دوم در حال حاضر بیشتر از سوی شهرنشینان بدون «ریشه های» روستایی منشأ می گیرد تا از وجود پیوندهای روستایی-شهری که از مهاجرت به سمت شهر نضج گرفته اند، همچنانکه در گذشته مصداق داشت. علاوه بر این خانه های دوم به منظورهای خاصی خریداری می شوند: نکات مثبت زندگی روستایی و زیبایی های طبیعت، سرمایه گذاری، خانه هایی برای دوران بازنشستگی و نیز به منظور گذران اوقات فراغت تغییرات در مد روز بودن نواحی که از تأثیر متفاوت تبلیغات و توزیع اطلاعات بین اشغال کنندگان خانه های دوم فعلی و آتی نتیجه می شود در آینده اهمیت بیشتری خواهد داشت. در ایران نیز، با توجه به رشد و گسترش سریع شهرهای بزرگ و مهم کشور در دهه های اخیر و رشد جمعیت شهری، همچنین با توجه به قابلیت ها و جاذبه های طبیعی اطراف شهرها در بیشتر نقاط ایران اعم از نواحی ساحلی شمال کشور و یا مناطق مرکزی، کوهستانی و حتی در جنوب کشور، در دهه گذشته تعدادی باغشهر در اطراف این کلانشهرها و یا در حواشی ساحلی کشور شکل گرفته است که موجب شکل گیری خانه های دوم در این مناطق و تشدید فعالیت های مربوط به گذران اوقات فراغت شده است. این باغشهرها که بستر توسعه خانه های دوم هستند، به مرور اقشار مختلفی از جمعیت شهرهای مادر را به خود جذب نموده اند. توسعه این باغشهرها، روند گسترش و رشد شهر اصلی را تحت تأثیر قرار داده است و با ادامه گسترش خانه های دوم در این مناطق در آینده این تأثیرات در مقیاس های بزرگتر، تغییرات اساسی در سیستم شهرهای کشور ایجاد خواهند نمود. چراکه به طور حتم این گسترش و رشد، نه تنها در وهله اول سبب تحرکات جمعیتی می گردد، بلکه در بستری که خود در حال گسترش است نیز، تغییرات اساسی در کاربری زمین ایجاد خواهد نمود.