بررسی اثربخشی روش تدریس همیاری بر انگیزه پیشرفت تحصیلی در درس علوم تجربی دانش اموزان دختر پایه پنجم ابتدایی ناحیه 7 شهر مشهد در سال 89/88

نظام تعلیم وتربیت کاری پر ارج و در عین حال وقت گیر است و نتایح قطعی و نهایی آن نسبتاً دیر آشکار می شود، چرا که هدف آموزش و پرورش همانا، جهت دهی آگاهانه و توأم با طرح و برنامه انسان ها به سوی خدا و آگاه کردن آن ها از پایگاه و منزلت خویش در جهان است و استمرار و بقای هر جامعه در گرو انتقال مجموعه ای از باورها، ارزش ها، گرایش ها، دانش ها و مهارت های آن به نسل های جدید است که وسیله ی انتقال آن مجموعه مقدمه ی آموزش و پرورش است (ادریسی،1379). متأسفانه در بسیاری از نظام های آموزشی، کتاب های درسی معمولاً به گونه ای نگارش یافته اند که تنها انبوهی از حقایق علمی را به دانش آموزان منتقل می کنند و معلمان در فرآیند اجرا اغلب با استفاده از شیوه های سنتی فرصت هر گونه اندیشیدن و خلاقیت را از دانش آموزان می گیرند (حسن بیگی،1382 ). با توجه به تغییرات روزافزون علوم و فنون و افزایش حجم عظیم اطلاعات، ناگفته پیداست که بسنده کردن به دانسته های پیشین و تعصب در به کارگیری روش های سنتی به خصوص در عرصه ی آموزش و تربیت انسان جدید برای جوامع نوین امری کاملاً باطل است (مشایخ،1381). یکی از اهداف عمده آموزش و پرورش توانایی حل مسأله، آفرینندگی و ابتکار دانش آموزان است، با این توانایی ها دانش آموزان می توانند با شرایط گوناگون زندگی و موقعیت های جدید سازگار شوند، رشد این توانایی ها از طریق روش های تدریس فعال میسر می باشد (آزمند،1374). نظام آموزشی فردا معلم مدار نیست، بلکه این دانش پژوهان هستند که باید فعال باشند و نقش خود را ایفا کنند.آموزش و پرورش امروز به دانش تأکید دارد و آموزش و پرورش فردا به خرد. دانش، اطلاعات و خرد، دگرگونی را به همراه می آورد (جوان بخت،1380). پس از وظایف اساسی معلم در تدریس ، درگیر نمودن یادگیرنده با مطالب یادگرفتنی و راهنمایی وجهت دادن فعالیت های وی می باشد.از این رو باید با استفاده از شیوه های گوناگون در موقعیت های مختلف، دانش آموزان را به شرکت و درگیری در فرآیند یاددهی ـیادگیری تشویق کرد. در دنیای پیچیده امروز هیچ کس بی نیاز از تعلیم و تربیت نیست. ضرورت تعلیم و تربیت و در عین حال پیچیدگی و دشواری تعلیم و تربیت واقعی، موضوعی اسست که همه ملل جهان کم و بیش از آن با خبرند. امروزه فعالیت در مدرسه و آموختن دانستنی ها، مهارت ها و نگرش ها خود بخش عظیمی از زندگی انسان ها شده است، دیگر نمی توان با طرز طلقی گذشته ، به شاگرد و تربیت او نگریست. شناخت و بهره گیری از روش های نوین تدریس از مسایل بسیار مهم است که باید به آن پرداخته شود. دانش آموزان باید شخصاً نقش عمده ای را در جریان یادگیری به عهده گیرند و در اتخاذ روش ها و انتخاب هدف ها و استفاده از وسایل با معلم همکاری کنند (شعبانی،1382). مشارکت دانش آموزان در فرآیند یادگیری آن قدر مهم است که بعضی ادعا کرده اند که معلم و تدریس خوب را می توان از میزان مشارکت دانش آموزان آن کلاس ها در فعالیت های یادگیری شناخت (ادیب نیا،1386). شاید دلیل عمده توجه به فرآیند یادگیری از سوی معلمان و دانشمندان این بوده است که اگر ما بدانیم یادگیری چگونه انجام می گیرد، طبعأ خواهیم توانست بهتر تدریس کنیم. به عبارت دیگر، در بحث از یادگیری می خواهیم به این پرسش پاسخ دهیم : یادگیری تحت چه شرایطی انجام می گیرد؟ پس باید بکوشیم : این شرایط را کشف کنیم، و این شرایط را در موثر ساختن یادگیری به کار ببندیم، یعنی شیوه ها و روش هایی در آموزش و تدریس به کار گیریم که شرایط حاکم بر یادگیری را فراهم کند. به گفته تافلر(1377) تمام نظام های آموزشی، از تصور ما نسبت به آینده مایه می گیرند، از این رو اگر تفکر ما از آینده یک جامعه با واقعیت موجود آن منطبق نباشد، نظام آموزشی آن جوامع، راه خیانت به جوانانش را در پیش گرفته است. بر این اساس ترسیم چشم انداز های آینده نظام آموزشی یکی از ضرورت های دنیای امروز است. در این فصل ابتدا به بیان مسأله و ضرورت و اهمیت تحقیق پرداخته می شود و سپس به بیان هدف، فرضیه تحقیق، متغیرها و در پایان به تعریف مفاهیم و واژگان پرداخته می شود. بیان مسأله امروزه روش های تدریس بر پایه ی فعالیت های دانش آموزان پایه گذاری می شود و با هم بودن و تشریک مساعی در امر یادگیری از نیازهای اساسی دانش آموزان به شمار می رود.آموزش هایی که با تفکر و تحقیق همراه شود و یادگیرنده را با مطالبی که باید، درگیر کند در نهایت منجر به یادگیری های عمیق می شود و آموزش هایی که به تفکر تلنگر نزند و یادگیری را تحریک نکند یادگیرنده را به کوته بینی و سطحی نگری سوق می دهد. برای آنکه تصورات دقیق و مفاهیم روشن باشد دانش آموزان باید شخصاً تجربه کنند، اشیاء را دستکاری کنند و روابط را مستقیما درک کنند (پیاژه ،به نقل از شکوهی 1363). هرچند کار با چنین روشی وقت گیر است ولی باید توجه داشت که صرف وقت در مراحل ابتدایی تدریس ، در صورتی که به درک عمیق روابط از طرف دانش آموزان منتهی شود، خود به خود پیشرفت سریع دروس در مراحل بعدی را تضمین می کند.بنابراین آنچه ضرورت دارد این است که برای کودک محیطی مناسب با احتیاجی که به تجربه و فعالیت و کار و کوشش و درک بی واسطه حقایق دارد فراهم کنیم، آن چه بیشتر از هر عاملی می تواند بی توجهی دانش آموزان نسبت به دروس را از بین ببرد آن است که جریان آموزش دو طرفه باشد. روش همیاری از آنجایی که نیاز به تشریک مساعی که از نیازهای اساسی دانش آموزان است را برآورده می سازد شایان توجه ویژه ای می باشد واین پژوهش علاوه بر اینکه ویژگی های روش همیاری را به تصویر می کشد به بررسی انگیزه پیشرفت دانش آموزان با استفاده از روش همیاری می پردازد. (آزوبل،به نقل از سیف،1380)می نویسد: تدریس موثر در ایجاد انگیزش در دانش آموزان نقش اساسی دارد چرا که به وسیله ی تدریس موثر، یادگیری قابل توجهی حاصل خواهد شد و از رضایت مندی حاصل از چنین یادگیری ای دانش آموزان برای یادگیری بیشتر، انگیزه قوی به دست خواهند آورد. در پژوهش حاضر پژوهشگر در تلاش است که اثربخشی استفاده از روش همیاری را در رابطه با انگیزه پیشرفت تحصیلی دانش آموزان مورد بررسی قرار دهد زیرا بر این باور است که اگرچه انگیزه پیشرفت تحصیلی دانش آموزان تحت تأثیر عوامل مختلفی از قبیل:هوش ،استعداد، خانواده ومدرسه است، از جهت دیگر روش تدریس می تواند نقش مهمی در انگیزه پیشرفت تحصیلی داشته باشد. افراد از لحاظ انگیزه برای موفقیت یا خوب بودن در کارها تفاوت زیادی با هم دارند. بعضی افراد انگیزه سطح بالایی دارندو در رقابت با دیگران در کارهای خود برای کسب موفقیت به سختی می کوشند. بعضی انگیزه چندانی به پیشرفت ندارندو از ترس شکست آماده خطر کردن برای موفقیت نیستند (سیف، 1380). بلوم اشاره می کند 20 درصد دانش آموزان پس از تجربه شکست و احساس عدم شایستگی در طی چندین سال متوالی تحصیلی، علایمی از پریشانی و بیگانگی از دنیای مدرسه و بزرگسالان بروز خواهند داد، در نتیجه انگیزه پیشرفت تحصیلی آن ها کاهش می یابد. بنابراین یکی از دلایل انتخاب موضوع پژوهش این است که چرا دانش آموزان انگیزه پیشرفت ندارند؟ بنابراین مسأله ی انگیزش تحصیلی در نظام های آموزشی برای مربیان و محققان چالش برانگیز بوده، به طوری که در نظام های آموزشی به خصوص نظام های آموزشی سنتی به صورت یک مشکل جدی مطرح شده است (کامز ، 1996). پژوهشگر در این تحقیق در صدد بررسی تأثیر روش تدریس همیاری بر انگیزه پیشرفت تحصیلی است. قضاوت و ارزیابی کلی کسانی که با تحصیل و مدرسه رفتن دانش آموزان ارتباط دارند چنین است که در دهه اخیر انگیزه تحصیل و علم آموزی در دانش آموزان کاهش یافته است(مرادی، 1382). البته مطالعات تاریخی نشان می دهد که این موضوع دارای ابعاد مختلف و ریشه های عمیقی است که مربوط به دانش آموزان نیست، بلکه جامعه علمی ما را نیز در بر می گیردو کاهش انگیزه تحصیلی دانش آموزان شاید بی ارتباط با این مسأله نباشد.اما با وجود این نمی توان منکر افزایش بی علاقگی به تحصیل در سال های اخیر شد(رشید، 1382). از نظر روان شناختی، بی علاقگی بر روی پیشرفت تحصیلی تأثیر منفی می گذارد و خود باعث ایجاد خود پنداره منفی در فرد می شود و به دنبال آن فرد نسبت به پی گیری توانایی های خود نگرش منفی پیدا می کند و این امر بر یک سری شئون فرد اثر غیر قابل انکاری باقی می گذارد (سیف،1380). به طور کلی مطالعه در زمینه ی انگیزه پیشرفت از جهات مختلف حائز اهمیت است.، برخی از روان شناسان معتقدند که مطالعه متغیرهایی چون انگیزه پیشرفت در پیش بینی پیشرفت تحصیلی، از جهاتی از هوش و استعداد مهم تر است. زیرا هوش از سازه های ثابت و نسبتاً تغییر ناپذیر است اما انگیزه پیشرفت و سازه های مشابه آن مثل عزت نفس را با استفاده از تدابیری می توان تغییر داد .با این امید که پژوهش حاضرگامی در جهت پذیرش تغییرات در زمینه روش های یادگیری در نظام آموزشی سنتی باشد. بیان ضرورت و اهمیت یکی از اهداف اصلی و مهم آموزش و پرورش آماده نمودن افراد دانا و توانا برای مقابله با مسائل زندگی وجامعه و نیر مسایل جهانی که سریعاً در حال تحول و دگرگونی است می باشد، لذا این نظام جهت دست یابی به اهداف ذکر شده، وسایل وروش ها و تمهیداتی را به کار می گیرد که از جمله آن معلم و روش تدریس اوست که معلم باید با عملکرد خود نظام را در برآوردن این مهم یاری کند.اصولاً در هر جامعه ای از معلمان انتظار می رودکه همگام با تغییر و تحولات تکنولوژی در زمینه ی کار و رشته ی خود پیش روند زیرا در دنیای معاصر،آموزش و تدریس از جمله مسایل و فرآیندهای پیچیده ای هستند که اداره ی آنها به شیوه سنتی دیگر موثر نخواهد بود (شعاری نژاد،1386). ارائه ی یک جای مطالب از سوی معلمان و رونویسی مطالب از روی تخته سیاه بدون اینکه دانش آموزان فرصتی برای یادگیری داشته باشند، حفظ طوطی وار و کورکورانه مطالب بدون آن که دانش آموزان تعمل و تعمقی در آن داشته باشند و تماشاگر بودن دانش آموزان، در واقع آن ها را به ماشین از بر کردن و پس دادن مطالب کلیشه ای تبدیل می کند و فرصت اندیشیدن و خلاقیت را از آن ها می گیرد (شعاری نژاد،1386). پیشرفت تحصیلی به عنوان یک متغیر آموزشگاهی همواره مورد توجه پژوهش گران و محققان بوده است. عوامل پیچیده و گاه تاشناخته ای، کمیت و کیفیت یادگیری دانش آموزان و پیشرفت تحصیلی آنان را تحت تأثیر قرار می دهد، یکی از عواملی که به جهت شدت تأثیرات خود در پیشرفت تحصیلی مورد توجه پژوهش گران حوزه آموزش و پرورش قرار گرفته است و گاه به عنوان یک عامل مستقل مطرح بوده و مورد بررسی قرار گرفته، انگیزه تحصیلی دانش آموزان است. در حقیقت به جهت ارتباط های قوی موجود بین انگیزه تحصیلی و پیشرفت تحصیلی برخی از متخصصان و پژوهش گران حوزه ی آموزش و پرورش توجه زیادی به انگیزه تحصیلی و عوامل تأثیرگذار به آن داشته اند. انگیزش از جمله مفاهیم رایج در مسایل آموزشی است.زمانی که در سیستم آموزشی مشکلاتی همچون افت تحصیلی رخ می دهد، از انگیزه یادگیرنده به عنوان یکی از علل مهم یاد می شود. با نگاهی دقیق تر به دلایل توجیهی اهمیت و ضرورت تحقیق را می توان این گونه بیان کرد: 1- سرمایه گذاری در آموزش و پرورش هم نتایج آنی دارد و هم نتایح دراز مدت، ازاین رو توجه به انگیزه در نهایت، باعث رشد ملی کشور خواهد شد. 2- با بالا بردن سطح انگیزه تحصیلی دانش آموزان می توان از هدر رقتن استعدادها و منابع مالی جلوگیری کرد (سیف، 1376). معلمان امروز باید نگرش باز داشته باشند، یعنی آماده باشند تا رویکردهای مختلف را بیازمایند و پذیرای اطلاعات تازه درباره یادگیری و یادگیرندگان باشند. آن ها همچنین باید روش های مختلف را به کار گیرند، تا این که کشف کنند کدام یک به نحو بهینه منجر به یادگیری دانش آموزان می شود. معلمان آینده باید از حالت سنتی تغییر یافته و به چیزی تبدیل شوند که کارل راجرز تسهیل کننده یادگیری، کار مهندس آموزشی یا مدیر اقتضایی می نامندش (سیف، 1376) پیشرفت تحصیلی نیز از دغدغه های همیشگی آموزش و پرورش است که تعیین کننده موقعیت سیستم آموزشی کشور است اما آنچه که در پیشرفت تحصیلی بی تأثیر نیست ، انگیزه تحصیلی است. علی رغم اینکه هوش از نظر معلمان کیقیت مطلوبی است، اما انگیزش از آن هم مطلوب تر است ( رشید، 1382). اهمیت پژوهش حاضر، جهت بکارگیری روشی موثر در یادگیری می باشد، که در این روش، معلم یک منبع تسهیل کننده می باشد و دانش آموزان مسئولیت عمده یادگیری را بر عهده دارند و این پژوهش در صدد بررسی تأثیر روش تدریس همیاری بر انگیزه پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دختر پایه پنجم می باشد. هدف: بررسی اثر بخشی روش تدریس همیاری بر انگیزه پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دختر پایه پنجم فرضیه تحقیق: روش تدریس همیاری بر انگیزه پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دختر پایه پنجم تأثیر دارد. متغیر ها: متغیر مستقل: روش تدریس همیاری متغیر وابسته: انگیزه پیشرفت تحصیلی متغیر کنترل: سن ،جنس، پایه تحصیلی تعریف مفاهیم و واژگان تعریف مفهومی روش روش در فرهنگ لغت آریان پور به معنی طریق ، متد، شیوه، راه ، راه انجام دادن هر کاری طرز و اسلوب آمده است. در فرهنگ آکسفورد به عنوان راهی برای انجام دادن کار و در فرهنگ علوم رفتاری به معنی راه منظم و سیستماتیک بررسی حقایق و مفاهیم بیان شده است، به عبارت دیگر روش مجموعه تدابیری است که با استفاده از امکانات برای وصول به هدف به کار برده می شود (آریان پور، 1380). تعریف مفهومی تدریس تدریس به معنی درس دادن و آموزش یک فرد به دیگران می باشد ، در ادبیات به مجموعه فعالیت هایی اطلاق می شود که هدف دار است و آگاهانه صورت می پذیرد و بر تعامل سه رکن اساسی یعنی معلم، دانش آموز و مواد درسی استوار است. معلم با تدریس خود اوضاع و احوالی را پدید می آورد که یادگیری را برای دانش آموزان آسان می کند ( ادیب نیا ،1385). تعریف مفهومی روش تدریس به مجموعه تدابیر منظمی که معلم برای رسیدن به هدف با توجه به شرایط و امکانات اتخاذ می کند روش تدریس گویند ( شعبانی، 1382). تدریس شامل تدابیر معلم از تعیین هدف تا پایان ارزشیابی و اعلام نتایج ارزشیابی، ملاحظه واکنش محصلان و عکس العمل دانش آموزان می باشد که در فرایند تدریس معلم با یادگیری در ارتباط است ( خویی نژاد، 1384). تعریف مفهومی روش تدریس همیاری همیاری عبارت است از : کمک به دیگران برای دستیابی به اهداف ، همیاری حیطه گسترده ای دارد ، از جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد : در اختیار گذاشتن امکانات مادی و معنوی نظیر مواد و وسایل آموزشی، مشاوره ، حل مسأله و راهنمایی و.....که با اجرای این روش داتش آموزان با هم موفق می شوند و یا شکست می خورند. دانش آموزان به جای این که معلم را مرجع اصلی خود بدانند به هم کلاسی های خود به عنوان مرجع مهم و با ارزش یادگیری نگاه می کنند. در چنین کلاسی دانش آموزان احساس وابستگی مثبت به یکدیگر دارند ، بعنی هر فرد مسئول است به دیگران کمک کند تا یاد بگیرند و هیچ یک از اعضای گروه نمی تواند موفق شود مگر این که تمام اعضای گروه موفق شوند ( ادیب نیا، 1385). تعریف عملیاتی روش تدریس همیاری در این تحقیق منظور از روش تدریس همیاری اعمال مراحل 5گانه زیر در تدریس علوم تجربی است. مراحل روش همیاری - سازماندهی گروه : گروه های 3 تا 5 نفری همگن با توانایی های متفاوت شامل کودکان کند آموز، متوسط و تند آموز تشکیل می شود. - سازماندهی فضا : در آرایش کلاس اعضای هر گروه در کنار هم قرار می گیرند و گروه ها فرصت تعامل در حالت نشسته را دارند. - سازماندهی افراد هر گروه : در هر گروه تقسیم کار و وظایف انجام می شود و افراد در نقش های نماینده گروه، سخن گوی کروه ، نویسنده گروه وناظر گروه به ترتیب وظایف، کنترل وظایف ،گزارش شفاهی، کار گروهی ، تهیه گزارش کتبی و حفظ نظم وانضباط، میز کار و وسایل و حفظ نکات ایمنی را بر عهده می گیرند. - سازماندهی فعالیت گروهی : هر فعالیت گروهی در سه بخش طراحی میشود الف) توضیح و تبیین فعالیت : در این مرحله معلم انتظار خود را از کار گروهی به طور واضح و مشخص بیان می کند که در هنگام توضیح دانش آموزان روبه روی هم می نشینند و آرایش کلاس به صورت دایره باز است. ب) کار گروهی : در این مرحله دانش آموزان طبق توضیحات ارائه شده برای دستیابی به هدف مورد نظر شروع به فعالیت می کنند. معلم دانش آموزان را با دقت مشاهده می کند واز فعالیت های دانش آموزان ارزشیابی و در گفتگو ها شرکت می کند. پ) ارائه گزارش گروه ها و جمع بندی : در این مرحله سخن گوی هر گروه گزارش شفاهی را طبق انتظار بیان شده قسمت الف ارائه میدهد. معلم در هنگام شنیدن گزارش بحث را هدایت و جمع بندی می کند. - سازماندهی زمان : هنگام سازماندهی فعالیت های گروهی لازم است معلم برای هر قسمت از کار گروهی زمان مشخصی را در نظر بگیرد و مطابق آن پیش رود. آگاهی دانش آموزان از زمان تعیین شده لازم است (مک گرتی ، 2007). تعریف نظری آموزش به روش همیاری : در یادگیری به روش همیاری ، دانش آموزان دل به جمع می سپارند و هر چه دارند در اختیار یاران گروه خود قرار می دهند تا خود هم از یاری دیگران بهره گیرند. مناسب ترین شکل استفاده از یادگیری همیارانه، ایجاد فضای عاطفی بین اعضای گروه های یادگیری ، اشتراک در هدف، سهیم بودن در ابزار و وسایل و بحث میان گروهی است (آقا زاده 1378). تعریف عملیاتی آموزش به روش همیاری در این روش کل موضوع درسی بین اعضای گروه سه چهار نفره تقسیم می شود و همه دانش آموزان مسئول بخش تعیین شده و تدریس آن به دیگران هستند. وقتی همه اعضا کار خود را انجام دادند کل درس آموزش داده شده است و در نهایت یک آزمون جامع از موضوع به عمل می آید تا میزان یادگیری هر یک از دانش آموزان را ارزیابی کند ( حایری زاده، قاسم خانی، محمد حسن، 1381) تعریف مفهومی انگیزه پیشرفت تحصیلی : انگیزه پیشرفت تحصیلی تمایل به برتری جویی، موفق بودن، سخت کوشیدن برای موفقیت در تحصیل و کامیابی است. ( فلک ، 1993) تعریف عملیاتی انگیزه پیشرفت تحصیلی: در این پژوهش انگیزه پیشرفت تحصیلی دانش آموزان ، نمره کسب شده از. اجرای پرسش نامه انگیزه پیشرفت تحصیلی هرمنس بر روی فرد می باشد و کسب دامنه ای از 29 تا 116را در بر می گیرد فصل دوم مقدمه امروزه شیوه های جدید و فعال در یادگیری نقش اساسی بر عهده دارند، اما این شیوه ها باید به گونه ای به کار گرفته شوند که دانش آموزان به جای ذخیره سازی اصول و مطالب علمی ، درگیر مسائل اصلی زندگی گردند، مسائلی را که با زندگی واقعی آن ها مرتبط باشد یاد بگیرند، زیرا روش های ابتکاری منطبق با زندگی، موقعیت آموزشی را جذاب تر و رغبت و تلاش فراگیران را در یادگیری افزون تر می کند ( میرز ،1374). امروزه یکی از مشکلات یادگیری درس علوم در کلاس ها، به کارگیری روش های آموزشی سنتی است. روش های سنتی جواب گوی نیازهای فراگیران نیست، زیرا با به کارگیری این روش ها، دست یابی به مهارت حل مسأله، به کارگیری اطلاعات، مشارکت و همکاری و تفاهم با یکدیگر موثر نیست. در نتیجه فراگیران لذت ناشی از علم را نمی فهمند. یکی از راه حل های برخورد با چنین مشکلاتی پیاده کردن شیوه های جدید در آموزش و تدریس است. درس علوم به سبب کاربرد عملی اش در زندگی و صنعت به روش های ارائه خلاق نیازمند است و روش های جدید و خلاق به نوبه ی خود می تواند نیروهای بالقوه کودکان را به سطح عملی بکشاند و معلم و مدرسه را نسبت به توان مندی های جستجوگرانه و خلاق کودکان حساس کند. برای سمت و سو دادن مدارس به سوی بهره گیری از الگوهای جدید، باید فرهنگ استفاده از آن الگوها در فضای مدارس حاکم شود و تفکر و بازسازی و تجربه آموزشی جانشین شیوه های سنتی گردد( به نقل از اسمیت و هولینش، 1371). روش های تدریس فی نفسه خوب یا بد نیستند بلکه نحوه و شرایط استفاده از روش های تدریس موجب ضعف و یا قوت تدریس می شود. اگر روش انتخاب شده با اهداف، توانایی های دانش اموزان، محتوای دروس و...منطبق نباشد و یا معلم مهارت های لازم برای استفاده از آن روش ها را به دست نیاورده باشد، یا زمینه ی استفاده از آن روش ها را در کلاس فراهم ننموده باشد، با شکست مواجه می شود و کیفیت تدریس او مناسب نخواهد بود. اما وظیفه معلم است که با توجه به محتوای درس، نوع موضوع مورد آموزش، هدف های آموزشی، شخصیت و توانایی های فردی دانش آموزان، امکانات موجود، جو حاکم بر کلاس، تعداد شاگردان، زمان در اختیار کلاس و ده ها مسائل دیگر مناسب ترین شیوه تدریس را انتخاب کند (ادیب نیا،1387). همیشه باید سخن یکی از متفکران را به یاد داشته باشیم که انسان به منزله شعاع دایره و مجهولاتش در حکم دایره است و بدیهی است که هر مقدار بر طول شعاع افزوده شود به همان اندازه پیرامون آن وسیع تر خواهد شد. منظور این است که انسان نباید از فزونی مجهولات خود بهراسد واز تلاش و کوشش های علمی خود بکاهد. وجود همین مجهولات عامل و انگیزه مهم تفکر انسان است و پایان یافتن آن مساوی پایان هستی است.زیرا انسان وقتی می اندیشد که با مسأله ای مواجه شود و اگر مسأله ای نباشد دیگر به تفکر نیاز نخواهد بود و همین که تفکر تعطیل شود طبیعی است که انسان دیگر شاهکار آفرینش تلقی نخواهد شد و هستی وی عملاً پایان خواهد یافت (شعاری نژاد،1375). در این فصل ابتدا به تدریس به چه فعالیتی اطلاق می شود، ارتباط یادگیری و تدریس، مدل عمومی تدریس،روش تدریس، کنش های مهم تدریس، شرایط موثر در یادگیری، مبانی فرآیند یادگیری در دوره ابتدایی، آموزش و پرورش ابتدایی، تفاوت روش تدریس فعال و غیر فعال، تعریف و تحلیل تدریس مستقیم، تعریف و تحلیل تدریس غیرمستقیم، روش های تدریس سنتی، برخی از روش های تدریس تدریس فعال، انگیزش و انگیزه، اثرات محیط در انگیزه پیشرفت تحصیلی، نظریه های انگیزه، ماهیت انگیزه پیشرفت پرداخته می شود و در خاتمه به بیان تحقیقاتی در رابطه با انگیزه پیشرفت و روش های تدریس مشارکتی در ایران و در خارج پرداخته می شود. تدریس به چه فعالیتی اطلاق می شود؟ تدریس به مجموعه فعالیت هایی اطلاق می شود که هدف دار است و آکاهانه صورت می پذیرد و به طور تصادفی و یا اتفاقی قوام نمی گیرد. فعالیت هایی که تدریس را موجب می شوند بر اساس تعامل سه رکن اساسی یعنی معلم، شاگرد و مواد درسی استوار است. برخی از صاحب نظران بر این باورند که تدریس متشکل از فعالیت هایی است که با فعالیت های جسمی و ذهنی شاگرد و معلم همراه است و این فرآیند به گونه اصولی، مستدل و با بهره گیری از مواد درسی تحقق می یابد و زمانی که یکی از این سه مولفه یعنی معلم، شاگرد و مواد درسی نباشد به جهت به هم خوردن این سه عامل، عمل تدریس به وقوع نمی پیوندد. به سخن دیگر هر گاه یکی از سه مولفه ها وجود نداشته باشد تعامل و ارتباط بین دو رکن دیگر میسر نیست و وجود این سه مولفه که لازم و ملزوم یکدیگرند، موجب می شود که تدریس شکل گیرد و عمل تدریس معنا پیدا کند. درک درست روابط کیفی بین معلم، شاگرد و مواد درسی حکایت از آن دارد که معلم نمی تواند با در اختیار داشتن یک کتاب درسی بر اساس راهنمای کتاب، کار تدریس را پیش ببرد، بلکه عمل تدریس یک فرآیند پویا و در حال تغییر است و این تغییر با تغییر در هر یک از عوامل تدریس یعنی معلم، شاگرد و مواد درسی حادث می شود و در نتیجه شیوه و به کارگیری فنون تدریس بر حسب عامل تغییر یافته تعیین می شود (ادیب نیا،1387). ارتباط یادگیری و تدریس در بررسی سه عامل مهم در تدریس (فراگیر، معلم و مواد درسی) معلوم می گردد که آن کسی که در رفتار او تغییر رخ می دهد فراگیر است. این تغییر در رفتار بر اثر تجربه خواهد بود که تجربه را معلم فراهم می آورد.تجربه مبتنی بر محتوای درسی و با استفاده از وسایل دیداری و شنیداری تهیه و تنظیم و ارائه می گرد. نقش معلم در کلاس درس، راهنمایی و هدایت فراگیران به سوی تجربه ی تدارک دیده شده است. بنابراین در تدریس معلم با نقش راهنمائی که دارد فراکیران را به سوی برنامه های درسی فرا می خواند و بین فراگیران و محتوای برنامه های درسی تعامل به وجود می آورد. از نگاه دیگری که به امر تدریس می کنیم بعد دیگر فعالیت های متقابل، معلم و فراگیر هستند که معلم نقش برانگیزاننده فراگیر به سوی تجربه و عمل و یا تفکر برای درک مطالب درسی را بر عهده دارد. به عبارت دیگر تدریس زمانی تحقق پیدا می کند که معلم با استفاده از محتوای درسی، منابع و وسایل دیداری و شنیداری، طرح های فعالیت دانش آموزان را تهیه و ارائه نماید و فراگیران را راهنمایی و ارشاد کند تا با بهره گیری از تجارب آموزشی،یادگیری در کلاس درس صورت گیرد (ادیب نیا،1387). مدل عمومی تدریس مدل عمومی تدریس در سه بخش به طور کلی مورد بحث فرار می کیرد: 1- فعالیت های قبل از تدریس: در این مرحله از کار تدریس، معلم باید محتوای درس را در سطح گسترده تری مطالعه و بر آن تسلط یابد، دانسته های قبلی یادگیرندگان را در ارتباط با محتوای درس پیش بینی و سوال های مناسبی برای ارزیابی از دانسته های قبلی یادگیرندگان تهیه و تنظیم کند تا بتواند رفتار ورودی را دقیقاً تعیین نماید. هدف های درسی را بنویسد و بداند که باید مراقبت کند فراگیران به هدف های تعیین شده برسند. الگوی تدریس، روش های مناسب تدریس، رسانه ی مناسب و مراحل آموزشی را با قید زمان فعالیت و نوع فعالیت از نظر معلم و دانش آموز پیش بینی کند (ادیب نیا،1387). 2- فعالیت های ضمن تدریس: در بخش فعالیت های آغازین درس، ایجاد یک جو مناسب برای آموزش، نهایت ضرورت را دارد و این امر زمانی میسر است که یادگیرنده خود را در فعالیت های کلاس سهیم و شریک بداند.روشن ساختن هدف کلی درس یا به عبارت دیگر یک چهارچوب منطقی برای فعالیت های دانش آموزان ضرورت دارد. در قسمت فعالیت های ارائه درس موارد زیر حائز اهمیت است. الف- ایجاد تنوع در فعالیت های آموزشی ب- آموزش از مطالب آسان شروع شود و گسترش یابد و مراحل درس به ترتیب عرضه گردند. ج- یادگیرندگان از پیشرفت یادگیری خود بلافاصله آگاه گردند. د-فرصت فعالیت برای هر یک از فراگیران متناسب با توانایی های آنان باشد.به عبارت دیگر تفاوت های فردی رعایت شود. ه- راهنمایی یادگیرندگان ضروری است و راهنمایی به معنای فعالیت به جای فراگیران نیست بلکه راهنمایی کمک به یادگیرندگان است تا با هماهنگی کار اموزشی را به پایان برسانند. و- ارائه تمرینات متنوع برای تثبیت یادگیری وتسلط بیشتر. قسمت پایان کار را می توان فعالیت های پایانی درس گفت ومعلم باید فعالیت هایی را پیش بینی کند و از جمله فعالیت های ضروری پایان درس موارد زیر می توانند باشند : الف- بیان خلاصه مطالب تدریس شده با روش های مختلف ب-ارزشیابی پایان درس ج- تعیین تکلیف یا تمریناتی که باید در جهت تثبیت مفاهیم درسی، یادگیرندگان انجام دهند. د- ایجاد ارتباط بین درس داده شده و درسی که در جلسه یا جلسات بعدی باید تدریس گردد (ادیب نیا،1387). 3- فعالیت های بعد از تدریس: به مجموعه فعالیت هایی که معلم و یادگیرندگان بعد از پایان درس باید انجام دهند، اطلاق می گردد. این فعالیت ها را می توان به دو دسته فعالیت تقسیم کرد: الف- فعالیت های یادگیرندگان مانند : انجام تکالیف و تمریناتی که به آنان داده شده است و هدف این قبیل فعالیت ها تکمیل کار تدوین و به عبارت دیگر بالا بردن کارایی یادگیرندگان در زمینه درس می باشد. ب- مجموعه فعالیت هایی است که معلم از روی نتایج ارزشیابی نهایی از کار یادگیرندگان انجام می دهد تا بتواند اولاً میزان پیشرفت تحصیلی آنان را به درستی مشخص سازد و با تحلیل های آماری که روی آن ها انجام می دهد موقعیت تحصیلی هر یک از دانش آموزان را تعیین کرده و در تدریس بعدی به تفاوت های فردی بین آنان توجه کرده و سعی کند هر کس با توجه به توانایی های خویش در فعالیت ها مشارکت نماید. ثانیاً بررسی میزان دست یابی به هدف های آموزشی در سطوحی که تعیین شده اند، می باشد تا با این ترتیب مشکلات تدریس را در زمینه های آموزشی، محتوا، روش و رسانه پیدا کند و در جهت رفع آن ها بکوشد (ادیب نیا، 1387). روش تدریس روش های تدریس، شیوه عمل معلم در کلاس درس را تشکیل می دهند و فرصت های مناسب را برای فراگیری دانش آموزان پدید می آوردند. گاه سوال می شود: آیا الزامی است معلم از یک روش خاص بهره گیرد: پاسخ آن است که هیچ متخصصی یا هیچ منبع علمی کاربرد روش تدریس خاصی را به صورت تجویزی پیشنهاد نمی کند. معلمان می توانند بنابر هدفی که تحصیل کرده اند، از یک یا چند روش تدریس به صورت تلفیقی کمک بگیرند (آقازاده، 1384). متخصصین آموزش دریافته ند که همه دانش آموزان یک نوع سبک تدریس را ترجیج نمی دهند، .بنابراین برای جلب علاقه دانش آموزان و ترغیب آن ها به مطالعه، روش های تدریس متفاوتی مورد نیاز است. موثر بودن هر روش تدریس تحت تأثیر متغیر های متعددی است که عمده ترین ان ها استعداد فراگیری نوع مطالب و روش انتخاب شده برای ارائه مطالب می باشد (برومند، 1370). کرافو و دیگران (1973) خلاصه ای از بعضی روش های موث