اثر پساب های صنعتی بر تجزیه پذیری برخی بقایای گیاهی و فعالیت میکروبی در یک خاک آهکی

امروزه به دلیل مشکلات کمبود آب در مناطق خشک و نیمه خشک، استفاده از پساب های صنعتی در آبیاری اراضی کشاورزی رو به افزایش است. علاوه بر این، استفاده از پساب ها در کشاورزی می تواند به حفظ حاصل خیزی خاک از طریق بهبود نسبی ویژگی های فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاک کمک کند. با این حال، اثر مصرف این گونه پساب ها بر رشد و فعالیت جمعیت میکروبی هنوز ناشناخته است. هدف این پژوهش بررسی اثر پساب های صنعتی (شامل بدون پساب و پساب تولید شده توسط کارخانه های ذوب آهن، فولاد مبارکه و پلی اکریل اصفهان) به دو صورت تصفیه شده و تصفیه نشده بر سرعت تجزیه پذیری برخی از بقایای گیاهی (شامل بدون بقایا، گندم، ذرت و یونجه) و فعالیت میکروبی خاک بود. این آزمایش به صورت فاکتوریل 4×7 و در قالب طرح کاملا" تصادفی با سه تکرار در شرایط آزمایشگاهی به اجرا در آمد. واکنش شاخص های میکروبیولوژیکی خاک شامل معدنی شدن کربن، کربن توده زنده میکروبی و فعالیت آنزیم های آریل سولفاتاز، فسفاتاز قلیایی، اوره آز و ساکاراز به کاربرد بقایای گیاهی و پساب های صنعتی در طول 112 روز انکوباسیون مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این مطالعه نشان داد کاربرد بقایای گیاهی بر تمام شاخص های میکروبیولوژیکی اندازه گیری شده اثر مثبت و معنی دار (05/0p?) دارد. مصرف بقایای گیاهی به ترتیب سبب افزایش 216، 279، 20، 103، 19 و 78 درصد معدنی شدن کربن، کربن توده زنده میکروبی، فعالیت آنزیم آریل سولفاتاز، فسفاتاز قلیایی، اوره آز و ساکاراز شد. اثر پساب های صنعتی بر اغلب پارامترهای بررسی شده نیز معنی دار بود و کاربرد پساب ها سبب افزایش فعالیت اغلب آنزیم های خاک شدند اما معدنی شدن کربن و در نتیجه سرعت تجزیه بقایای گیاهی را اغلب کاهش دادند. در حالی که مصرف پساب تصفیه شده ذوب آهن سرعت تجزیه بقایای گیاهی را افزایش داد. مصرف پساب های صنعتی باعث کاهش فعالیت آنزیم آریل سولفاتاز گردید، ولی کربن توده زنده میکروبی، متوسط فعالیت آنزیم های فسفاتاز قلیایی، اوره آز و ساکاراز را افزایش داد. مصرف همزمان پساب و بقایای گیاهی باعث بهبود برخی ویژگی های میکروبی و آنزیمی خاک شد. به طوری که افزودن پساب به خاک های تیمار شده با بقایای گیاهی در ابتدای انکوباسیون معدنی شدن تجمعی کربن را افزایش ولی در انتهای دوره انکوباسیون تمام انواع پساب معدنی شدن تجمعی کربن را فقط در تیمار بقایای گندم کاهش دادند اما پساب ذوب آهن همواره معدنی شدن کربن را در بقایای یونجه و ذرت افزایش داد. همچنین افزودن پساب به خاک های تیمار شده با بقایای گیاهی در ابتدای انکوباسیون در اغلب تیمارها سبب افزایش فعالیت آنزیمی شد در حالی که در انتهای دوره انکوباسیون فعالیت آنزیمی در برخی تیمارها کاهش و در برخی دیگر همواره افزایش یافت. با این وجود، اثرات متقابل بقایا و پساب های صنعتی بر روند فعالیت میکروبی بستگی به کیفیت شیمیایی بقایا و پساب داشت. به طور خلاصه، مصرف همزمان بقایا و پساب در خاک های آهکی با ماده آلی اندک و ph نسبتا" بالا، بسته به نوع و ترکیب شیمیایی پساب می تواند با تأمین کربن، انرژی و عناصر غذایی لازم برای جمعیت و فعالیت ریزجانداران خاک در کوتاه مدت سبب بهبود نسبی کیفیت خاک شود.