بررسی علیت یا فاعلیت خداوند در هستی از منظر آیات و روایات

پایان نامه
چکیده

علت عبارت است از آنچه که وجودش، سبب پیدایش و نبودش، موجب نیستی چیزی می گردد. فاعل به معنای تأثیرگذار در شی دیگر است. هر یک از این دو واژه، دارای تقسیمات مختلفی هستند. در این پایان نامه به دو نظریه اشاره می شود: نظریه علیت و نظریه فاعلیت. نظریه علیت، علم الهی را سبب تام در تحقق موجودات می داند. مطابق این نظریه قدرت، اراده و مشیت الهی تابع علم و از جمله صفات ذاتی خواهند شد. علم پیشین الهی در این مکتب، با اختلافاتی رو به روست؛ به طوری که مکتب مشاء، علم حصولی پیشین خداوند را سبب تحقق عالم هستی می داند؛ در حالی که مکتب اشراق، وجود چنین علمی را انکار کرده، علم اجمالی خداوند به ذات فعّالش را سبب این امر معرفی می کند. مکتب حکمت متعالیه نیز رأی هر دو گروه را اشتباه دانسته، وجود مرتبه موجودات به وحدت جمعی و علم خداوند به آن را سبب تحقق اشیاء قلمداد می کند. اختلاف در تلقی از علم خداوند به دیدگاه آنها از فاعلیت خداوند نیز سرایت نمود؛ به نحوی که مشائیون، خداوند را فاعل بالعنایه، اشراقیون وی را فاعل بالرضا و پیروان مکتب حکمت متعالیه او را فاعل بالتجلی شمرده اند. نظریه علیت لوازم و آثاری همچون: نظام احسن بودن این جهان، وجود رابطه سنخیت میان تمام علت ها و معلول ها، فراگیر بودن تلقی صدور معلول از علت، پذیرش قاعده الواحد و وجود داشتن رابطه ضرورت علّی میان تمام علت ها و معلول ها را در پی دارد. این لوازم ذکر شده با اشکالات عدیده ای رو به رو هستند، به همین جهت نمی توان به نظریه مذکور پایبند گشت. نظریه فاعلیت نیز علاوه بر علم، بر دخیل بودن اموری همچون: مشیت و اراده الهی پافشاری می کند. مطابق این نظریه، اراده و مشیت از جمله صفات فعل هستند. انکار قاعده الواحد، عمومیت نداشتن تلقی صدور معلول از علت و کلیت نداشتن رابطه سنخیت میان علت و معلول از جمله لوازم نظریه فاعلیت است. مهمترین اشکال رو به روی این نظریه، راه یابی امکان به ذات خداوند است که می توان به آن پاسخ گفت. بهترین نظریه ای که بتواند چگونگی رابطه خداوند و موجودات دیگر را توجیه کند، همین نظریه فاعلیت است؛ زیرا با آیات و روایات هماهنگی و تناسب بیشتری دارد.

۱۵ صفحه ی اول

برای دانلود 15 صفحه اول باید عضویت طلایی داشته باشید

اگر عضو سایت هستید لطفا وارد حساب کاربری خود شوید

منابع مشابه

اخلاق مدیریّت از منظر آیات و روایات

در این مقاله ویژگی های اخلاقی مدیران در متن آیات و روایات مورد کند و کاو قرار گرفته و برای راه‌یابی به این هدف، در محتوای صوری و باطنی آیات و روایات از منظر موضوع دقّت وافی و شافی به عمل آمده است. بر این مبنا، اخلاق مدیران و رفتار‌های درون و برون سازمانی و کیفیّت کاربرد‌ فنون مدیریّت مانند رایزنی، فروتنی، وفای به عهد و محترم داشتن    سنّت های پسندیده‌ی گذشتگان و نیز تأثیر این رفتار ها بر عوامل سازم...

متن کامل

انگیزه‌های خودمراقبتی از منظر آیات و روایات

سابقه و هدف: خودمراقبتی، رفتاری است که فرد با اتّکا به دانش، توان و مهارت خود از سلامت خویش، مراقبت می­کند و ارتباط مستقیمی با خواست و انگیزه افراد دارد؛ زیرا انگیزه­ها، چراهای رفتار هستند و موجب آغاز و ادامه فعالیّت می­شوند. از طرفی، پیشوایان دینی به منظور جهت­بخشی رفتاری و ارتقای سبک زندگی پیروان خود، همواره چراهای رفتارهای مورد انتظار دین از آنان را تبیین کرده­اند و با بیان فلسفه احکام و نیز ذ...

متن کامل

قدرت مطلق خداوند از منظر قرآن و روایات

در قرآن کریم و روایات از قدرت مطلق خداوند در آشکار و نهان، دنیا و آخرت سخن به میان آمده است. صفت قدرت خداوند، پیوسته مورد بحث متکلّمان بوده است و شبهه‌هایی دربارة آن مطرح شده است و گسترة این صفت الهی مورد اختلاف نحله‌های مذهبی بوده است، به‌ویژة بر اساس گزارش قرآن، پیروان مذهب یهود، خداوند را به ضعف و ناتوانی متّهم کرده‌اند. از طرف دیگر، طرح مسئلة «بدا» به منظور نمایش قدرت عظیم خداوندی، جایگاه مهمّ...

متن کامل

اخلاق مدیریّت از منظر آیات و روایات

در این مقاله ویژگی های اخلاقی مدیران در متن آیات و روایات مورد کند و کاو قرار گرفته و برای راه یابی به این هدف، در محتوای صوری و باطنی آیات و روایات از منظر موضوع دقّت وافی و شافی به عمل آمده است. بر این مبنا، اخلاق مدیران و رفتار های درون و برون سازمانی و کیفیّت کاربرد فنون مدیریّت مانند رایزنی، فروتنی، وفای به عهد و محترم داشتن    سنّت های پسندیده ی گذشتگان و نیز تأثیر این رفتار ها بر عوامل سازما...

متن کامل

ویژگی‌های «السابقون» در آیات و روایات از منظر فریقین

آیه دهم سوره واقعه را بدان جهت آیه «سابقون» نامیده‌اند که کلمه سابقون در آن به کار رفته است. «سابقون» کسانی هستند که نه‌تنها در ایمان پیشگام‌اند، که در اعمال خیر و صفات و اخلاق انسانی نیز پیشقدم‌اند، آن‌ها«اسوه» و «قدوه» مردم، و امام و پیشوای خلق می‌باشند، و به همین دلیل مقربان درگاه خداوند بزرگ هستند. بنابراین اگر بعضی از مفسران پیشگام بودن آن‌ها را تنها به سبقت در اطاعت خدا یا نمازهای پنج‌گان...

متن کامل

ویژگی‌های «السابقون» در آیات و روایات از منظر فریقین

آیه دهم سوره واقعه را بدان جهت آیه «سابقون» نامیده‌اند که کلمه سابقون در آن به کار رفته است. «سابقون» کسانی هستند که نه‌تنها در ایمان پیشگام‌اند، که در اعمال خیر و صفات و اخلاق انسانی نیز پیشقدم‌اند، آن‌ها«اسوه» و «قدوه» مردم، و امام و پیشوای خلق می‌باشند، و به همین دلیل مقربان درگاه خداوند بزرگ هستند. بنابراین اگر بعضی از مفسران پیشگام بودن آن‌ها را تنها به سبقت در اطاعت خدا یا نمازهای پنج‌گان...

متن کامل

منابع من

با ذخیره ی این منبع در منابع من، دسترسی به آن را برای استفاده های بعدی آسان تر کنید

ذخیره در منابع من قبلا به منابع من ذحیره شده

{@ msg_add @}


نوع سند: پایان نامه

سایر - دانشکده علوم حدیث

میزبانی شده توسط پلتفرم ابری doprax.com

copyright © 2015-2023