ژئوشیمی سنگ های مافیک پتاسیک در کمپلکس لار، شمال زاهدان، شرق ایران

چکیده کمپلکس لار واقع در شمال زاهدان، شرق ایران شامل انواع سنگ های آذرین بیرونی، نیمه عمیق و درونی است. سنگ های آذرین لار عمدتاً سینیت و تراکیت هستند. لامپروفیرها سنگ های مافیک پتاسیک این کمپلکس می باشند که ویژگی های ژئوشیمیایی و پتروژنز آن ها موضوع این پژوهش است. فازهای غالب در لامپروفیرها شامل کلینوپیروکسن، فلوگوپیت، اولیوین، فلدسپات آلکالن، پلاژیوکلاز، آپاتیت و اکسیدهای فلزی می باشد. این سنگ ها از نظر ژئوشیمیایی به دلیل بالا بودن نسبت k2o/na2o و محتوای mgo و k2o بالا، در رده ی سنگ های اولتراپتاسیک قرار می گیرند. ذوب بخشی گوشته ی دگرنهاد مهمترین عامل در تشکیل سنگ های اولتراپتاسیک منطقه است. نسبت k2o/na2o و rb/cs در این سنگ ها شبیه ماگماهای منشاء گرفته از گوشته ی غنی از پتاسیم ریشتریت است، اما فقیر بودن این سنگ ها از sio2، اهمیت نقش فلوگوپیت در تشکیل این سنگ ها را نشان می دهد. احتمالاً فاز co2 در تعادل با مذاب، یکی از مهمترین عوامل در پایین بودن نسبت k2o/na2o در لامپروفیرهای لار در مقایسه با دیگر لامپروفیرها است. سنگ های لار از نظر عناصر zr, ti, nb, ta و hf ناهنجاری منفی نشان می دهند. نسبت lree/hree در این سنگ ها در مقایسه با میانگین جهانی لامپروفیرهای کلسیمی-قلیایی و مینت به ترتیب 2 و 3 برابر کمتر است. از نظر عناصر ناسازگار، لامپرفیرهای لار در مقایسه با میانگین ترکیب جهانی مینت، شباهت بیشتری به میانگین ترکیب جهانی لامپروفیرهای کلسیمی-قلیایی نشان می دهند. ویژگی های ژئوشیمیایی لامپروفیر ها مانند بالا بودن نسبت های lree/hree (مثلاً نسبت های9/7 [ce/lu]n=، 2/10 [la/lu]n=، 9/7 [ce/yb]n=، 3/10[la/yb]n=)،lile/hfse (مثلاً نسبت-های4/25[ba/ta]n=، 4/38[rb/zr]n=) و آنومالی منفی nb,ti و taنشان می دهد که ماگماتیسم پتاسیک در کمپلکس لار مربوط به یک پهنه پس از برخوردی است. واژگان کلیدی: اولتراپتاسیک، لامپروفیر، کمپلکس لار