بررسی عوامل موثر بر باروری های برنامه ریزی نشده در بین زنان 49-15 سال ازدواج کرده (مطالعه ی موردی زنان باردار مراجعه کننده به مراکز بهداشتی- درمانی شهرستان کاشان)

چکیده: اهمیت باروری به عنوان مهم‏ترین عامل تغییر در ساخت جمعیت موجب شده تا مطالعات مربوط به باروری، جایگاه ویژه ای را در مطالعات جمعیت شناختی به خود اختصاص دهد. باروری ها برحسب برنامه ریزی به دودسته دو گروه برنامه ریزی شده و برنامه ریزی نشده تقسیم می شوند، بطوری که باروری برنامه ریزی شده به باروری هایی اطلاق می شود که زوجین برای فرزندآوری در همان زمان برنامه ریزی کرده باشند. باروری های برنامه ریزی نشده به دو دسته تقسیم می شود. باروری های ناخواسته که حداقل یکی از زوجین اصلاً نخواسته باشد دیگر فرزندی داشته باشد و باروری های نابهنگام یا بی موقع که حداقل یکی از زوجین خواسته باشد نه در آن زمان بلکه در زمان دیگری حامله شود. در جامعه ی ما اگرچه برنامه های تنظیم خانواده نقش مهمی در کاهش باروری های برنامه ریزی نشده داشته است، اما هم چنان بخش قابل توجهی از باروری ها، برنامه ریزی نشده است. به طوریکه طبق آمارهای سالهای 1368 ، 1375 و 1384 به ترتیب 37 ، 34 و 30 درصد از باروری ها برنامه ریزی نشده بوده است. از آنجا که باروری های برنامه ریزی نشده نقش مهمی در سلامت مادران و کودکان ایفا می کند و هم چنین اثری که روی tfrدارد به عنوان یک مسأله جمعیتی مورد بررسی قرار گرفته است. پژوهش حاضر با هدف بررسی عوامل موثر بر باروری-های برنامه ریزی نشده در بین زنان مراجعه کننده به مراکز بهداشتی درمانی شهرستان کاشان انجام پذیرفت. در این پژوهش ضمن بررسی تحولات باروری در کشورهای توسعه یافته ، کشورهای درحال توسعه و کشور ایران به بررسی جایگاه باروری های برنامه ریزی نشده در این کشورها پرداخته شده است. در ادامه با بررسی تئوری ها و مدل های باروری به سهم هریک از آنها در چارچوب نظری پژوهش پرداخته شده است. مطالعه ی حاضر به روش پیمایشی و با تکنیک پرسش نامه و از طریق مصاحبه توسط پرسش گران آموزش دیده به انجام رسید. جامعه ی آماری مورد مطالعه زنان باردار مراجعه کنندگان به مراکز بهداشتی-درمانی مناطق شهری و روستایی شهرستان کاشان می باشند که در آبان ماه 1387 ، در این مراکز، پرونده ی مراقبت از بارداری داشته اند. شیوه ی نمونه گیری این پژوهش به روش تصادفی سیستماتیک بوده است. یافته‎های تحقیق نشان می دهد که بین سن و برنامه ریزی در باروری رابطه معناداری وجود دارد. به طوری که در گروه سنی زیر 20 سال باروری های نابهنگام و برنامه ریزی شده، در گروه سنی 24-20ساله باروری نابهنگام و در گروه سنی 29-25 ساله، باروری های برنامه ریزی شده و در گروه سنی بالاتر از 30سال، باروری های برنامه ریزی نشده (ناخواسته) بالاترین سهم را دارا می باشد. هم چنین یافته ها حاکی از است که با بالارفتن سن ازدواج سهم باروری برنامه ریزی نشده (ناخواسته و نابهنگام) کاسته و باروری های برنامه ریزی شده افزایش می یابد. هم چنین یافته ها نشان داد که زنانی که سطح تحصیلات بالاتری داشتند، برنامه ریزی موفق تری را در باروری خود تجربه کردند.به طوری که 80 درصد از پاسخگویان با تحصیلات ابتدایی، باروری ناخواسته و 60 درصد از پاسخگویان با تحصیلات دانشگاهی باروری برنامه ریزی شده ای را تجربه می کنند. نتایج تحقیق نشان داد که میزان شناخت از وسایل پیشگیری تأثیری مثبتی روی برنامه ریزی از باروری دارد به طوری که با بالا رفتن میزان شناخت از وسایل پیشگیری زنان برنامه ریزی موفق تری در باروری خود داشتند. یافته ها نشان می دهد که بین محل سکونت تا 12 سالگی و برنامه ریزی در باروری رابطه معناداری وجود دارد. به طوری که افراد که در شهر متولد شدند، برنامه ریزی موفق تری را تجربه کرده اند. یافته ها حاکی از آن است که اقتدارگرایی مردان تأثیر مستقیمی روی برنامه ریزی باروری دارد به طوری که با افزایش میزان اقتدارگرایی مردان میزان باروری ناخواسته بالاتر می رود. پایگاه اقتصادی-اجتماعی پاسخگویان نیز روی برنامه ریزی باروری تأثیر مثبتی دارد. به طوریکه 52 درصد پاسخگویان با پایگاه اقتصادی-اجتماعی پایین، باروری ناخواسته و 71 درصد از آنان با پایگاه اقتصادی-اجتماعی بالا، باروری برنامه ریزی شده ای را تجربه کرده اند.و نیز بین تعداد فرزندان و برنامه ریزی در باروری رابطه معناداری وجود دارد، به طوربکه با بالا رفتن تعداد فرزندان، باروری ناخواسته تلقی می شود . 80 درصد از پاسخگویانی که بیش از دو فرزند دارند، باروری خود را ناخواسته دانسته اند؛ که این خود نشان دهنده گسترش ایده ی دو فرزندی در بین زنان شهری و روستایی می باشد.