نقش عوامل اکلوژیکی بر پوشش گیاهی کرچمبوی فریدن اصفهان

آب، خاک و مرتع از مهمترین اجزاء منابع طبیعی هر کشور محسوب می شوند که به دلایل مختلف در معرض هدر رفت و تخریب قرار دارند. این مطالعه به منظور تعیین میزان تأثیر عامل های محیطی بر پوشش گیاهی در قالب مطالعه موردی در منطقه کرچمبوی جنوبی فریدن اصفهان انجام شد. با این هدف دو ترانسکت یکی به طول تقریبی 5/6 کیلومتر در امتداد جهت جغرافیایی شمالی- جنوبی و ترانسکت دیگری به طول 5/12 کیلومتر در امتداد جهت جغرافیایی غربی- شرقی مورد مطالعه قرار گرفتند. مهمترین ویژگیهای اکولوژیک در مکان های مورد مطالعه در چهار قسمت اقلیم( 26 عامل- با استفاده از روش میانیابی)، خاک( 14 عامل- حفر یک پروفیل در هر مکان و تشریح و نمونه بردای)، فیزیوگرافی( 8 عامل- اندازه گیری شیب، جهت و ارتفاع) و پوشش گیاهی( درصد پوشش تاجی و درصد ترکیب گیاهی- به روش تصادفی سیستماتیک) تعیین شدند. به منظور مطالعه تشابه موجود بین مکان های مورد مطالعه و طبقه بندی آنها، آمار کمی 48 عامل محیطی بر اساس شاخص فاصله اقلیدسی نسبی به روش واریانس حداقل و آمار درصد ترکیب گیاهی 31 گونه گیاهی، مورد طبقه بندی خوشه ای قرار گرفت. همچنین به منظور بررسی خصوصیات رویشگاهی و تعیین ارتباط بین پوشش گیاهی و شرایط اکولوژیک منطقه مورد مطالعه، آمار درصد پوشش تاجی و درصد ترکیب گیاهی 31 گونه گیاهی در ارتباط با 48 عامل محیطی با استفاده از روشهای آنالیز افزونگی(rda) و آنالیز مولفه های اصلی(pca) رج بندی و مورد پردازش قرار گرفت. با توجه به نتایج حاصل از تجزیه خوشه ای مکان های مورد مطالعه بر اساس 48 عامل محیطی، در سطح تشابه 90 درصد چهار رویشگاه متفاوت مشاهده می شود، رویشگاه اول مکان های 1 و 6، رویشگاه دوم مکان های 3، 8 و 9 رویشگاه سوم مکان های 4 و 10 و رویشگاه چهارم مکان های 2، 5 و 7 را مجزا می کنند. همچنین در تجزیه خوشه ای بر اساس 31 گونه گیاهی در سطح تشابه 75 درصد چهار رویشگاه متفاوت مشاهده می شود، رویشگاه اول شامل مکان های 1 و 6، رویشگاه دوم مکان 4، رویشگاه سوم مکان های 2، 3، 8، 5 و 9 و رویشگاه چهارم شامل مکان 7 است. نتایج نشان داد استفاده از رج بندی به روش آنالیز مولفه های اصلی و آنالیز افزونگی دارای دقت بالاتری در تفکیک رویشگاه ها بوده و براین اساس پنج رویشگاه از یکدیگر جدا شدند. رویشگاه اول مکان های 3، 4، 5، 7 و 8، رویشگاه دوم مکان 1، رویشگاه سوم مکان 6، رویشگاه چهارم مکان 2 و رویشگاه پنجم مکان 9 را از یکدیگر جدا کردند. تجزیه عامل مشخص کرد از بین 48 عامل محیطی 21 عامل در تفکیک گروه ها از یکدیگر نقش مهمی داشتند. همچنین بر اساس آزمون تجزیه واریانس یک طرفه(anova) مشخص شد در آنالیز خوشه ای بر اساس 31 گونه گیاهی، در سطح تشابه 50 درصد 6 گونه و در سطح تشابه 75 درصد 7 گونه گیاهی و بر اساس 48 عامل محیطی، در سطح تشابه 75 درصد عامل جهت جغرافیایی غربی، در سطح تشابه 80 درصد 2 عامل درصد شن و مقدار پتاسیم و در سطح تشابه 90 درصد، درصد شن، مقدار پتاسیم و ارتفاع از سطح دریا نقش موثری در تفکیک گروه ها از یکدیگر داشتند. گونه های گیاهی واقع در رویشگاه اول (مهم تر از همه prangos ferulacea) در مناطقی مستقر می شوند که اقلیم منطقه نیمه مرطوب، خاک دارای بافت نسبتا" سنگین و رسی، نسبتا" عمیق و حاصلخیز بوده و جهت جغرافیایی غربی و جنوبی می باشد. گونه های گیاهی واقع در رویشگاه دوم(از همه مهم تر bromus tomentellus) در مناطقی مستقر می شوند که اقلیم منطقه مرطوب، بافت خاک سبک، نسبتا" کم عمق و از نظر مواد غذایی نسبتا" متوسط و دارای جهت جغرافیایی شمال شرقی می باشد. گونه های گیاهی واقع در رویشگاه سوم( مهم تر از سایر گونه ها agropyron trichophorum) در مناطقی مستقر می شوند که اقلیم منطقه نیمه مرطوب، عمق و حاصلخیزی خاک کم، بافت خاک سبک، همچنین جهت جغرافیایی جنوب شرقی باشد. گونه های گیاهی واقع در رویشگاه چهارم در مناطقی مستقر می شوند که اقلیم منطقه نیمه مرطوب و خاک دارای بافت نسبتا" متوسط و نسبتا" کم عمق با مواد آلی کم باشد. گونه های گیاهی واقع در رویشگاه پنجم(مهم تر از همهastragalus verus و ferula ovina) در مناطقی مستقر می شوند که اقلیم منطقه نیمه مرطوب، خاک دارای بافت متوسط، نسبتا" عمیق، تا حدی حاصلخیز و جهت جغرافیایی شرقی یا شمالی می باشد. در مجموع چهار عامل خاک شامل ماده آلی، درصد اشباع خاک، درصد شن و درصد آهک و چهار عامل فیزیوگرافیک ارتفاع از سطح دریا، درصد شیب و جهات جغرفیایی شمال شرقی و شرقی تأثیر بیشتری در جداسازی رویشگاههای پنج گانه داشتند.