تأثیر آزادسازی تجاری و سرمایه انسانی بر رشد اقتصادی ایران

در سال های اخیر ارتباط میان آزادسازی تجاری و رشد اقتصادی هسته ی مرکزی مباحث مورد بررسی اقتصاددانان بوده است. بدیهی است که تحلیل صحیح از درجه ی باز بودن تجاری و رشد اقتصادی باید در برگیرنده ی تمامی تعیین کننده های رشد اقتصادی از جمله ذخیره ی سرمایه به عنوان نقش محوری باشد. رشد اقتصادی تنها مدیون تغییر در الگو های تجاری و درجه ی باز بودن تجاری نیست، چراکه امروزه سرمایه گذاری در سرمایه انسانی، به عنوان عامل کلیدی و اساسی در فرآیند رشد و توسعه ی اقتصادی قلمداد می شود. از این رو بررسی این امر که آیا آزادسازی تجاری و سرمایه انسانی باعث افزایش رشد اقتصادی کشورهاست؛ از اهمیت ویژه ای برخوردار است. از این رو بنابر اهمیت و ارزش مقوله ی آزادسازی تجاری و همچنین با توجه به نقش ثابت شده ی سرمایه انسانی، به عنوان عنصر مهم در رشد و توسعه ی اقتصادی در این تحقیق سعی شده به بررسی تاثیرگذاری آزادسازی تجاری و سرمایه انسانی بر رشد اقتصادی ایران پرداخته شود، که پایه نظری برای زمینه کار بر مدل تسن (2006) است. از آنجا که کشور ایران در آغاز فرآیند اجرای سیاست های آزادسازی تجاری قرار دارد و اقتصاد آن وابستگی شدیدی به بخش نفتی و درآمدهای حاصل از آن دارد. تحقیق حاضر بر دو جنبه رشد اقتصاد (کل) در طول دوره زمانی 1385-1338 و رشد اقتصاد (بدون بخش نفتی) در طول دوره 1385-1353 قرار دارد. بررسی ها براساس نرم افزارهای eviews و microfit می باشند، که با کمک آزمون های علّیت انگل- گرنجر و هم انباشتگی در طول دوره های کوتاه مدت و بلندمدت با الگوهای تصحیح خطا (ecm) و الگوی خود رگرسیونی با وقفه توزیعی (ardl) صورت گرفته است. نتایج بدست آمده از تخمین مدل حاکی از آن است که شاخص آزادسازی تجاری (مجموع سهم صادرات و واردات از تولید ناخالص داخلی)، در دوره کوتاه مدت بر رشد اقتصادی (کل و بدون بخش نفتی) اثر مثبت و معنی داری دارد، ولی در دوره بلندمدت تنها بر رشد اقتصاد (کل) معنی داری می باشد. همچنین شاخص سرمایه انسانی (متوسط سال های تحصیل نیروی کار)، تنها در دوره بلندمدت بر رشد اقتصاد (کل و بدون بخش نفتی) اثر مثبت و معنی داری دارد و در دوره کوتاه مدت اثرات مثبت بوده ولی غیرمعنی دار می باشند.