بررسی خصوصیات مورفولوژیکی، فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی تعدادی از گونه های گیاه دارویی ولیک (crataegus spp)

ولیک با نام علمی (crataegus spp.) یک گیاه دارویی با ارزش و متعلق به تیره rosaceae می باشد که به دلیل برخورداری از انواع بیوفلاونوئیدها و پروآنتوسیانین ها اهمیت زیادی در صنایع دارویی دارد. رشد و عملکرد گیاهان در اکوسیستم ها، تحت تأثیر عوامل مختلفی نظیر نوع گونه، اقلیم منطقه و موقعیت جغرافیایی قرار دارد. این تحقیق در منطقه طالقان واقع در غرب استان تهران که از مناطق رویشگاهی اصلی گیاه ولیک در ایران می باشد، انجام گرفت. با استفاده از روش های مورفولوژیک گونه های c. monogyna (سرخ ولیک)، c. meyeri، c. pseudoheterophylla، c. pentagyna و c. pontica (زرد ولیک) در این منطقه مورد شناسایی قرار گرفتند. در این تحقیق برخی از خصوصیات مورفولوژیکی، فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی این پنج گونه، شامل طول و عرض برگ، نسبت طول به عرض برگ، طول و قطر میوه، نسبت طول به قطر میوه، وزن هزار دانه، درصد عصاره خشک باقیمانده، درصد ترکیبات فنلی قابل استخراج، درصد تانن کل و درصد فلاونوئید روتین مورد اندازه گیری و مقایسه قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان داد که کلّیه صفات اندازه گیری شده به شدّت تحت تأثیر نوع گونه (ژنوتیپ) و اقلیم منطقه قرار دارند. تجزیه و تحلیل داده ها در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار انجام گرفت. نتایج نشان داد که بیشترین اندازه طول و عرض برگ و طول و قطر میوه متعلّق به گونه c. pontica است. بیشترین نسبت طول به عرض برگ مربوط به گونه c. pentagyna و بیشترین نسبت طول به قطر میوه نیز مربوط به گونه c. monogyna می باشد. بیشترین میزان عصاره خشک و فلاونوئید روتین مربوط به گونه c. pentagyna است. بالا ترین درصد ترکیبات فنلی قابل استخراج مربوط به گونه c. meyeri و بالاترین درصد تانن کل نیز مربوط به گونه c. pseudoheterophylla می باشد. به طور کلی می توان گفت که در بین گونه های مورد مطالعه گونه c. pentagyna دارای بهترین خصوصیات برای کشت گسترده در منطقه طالقان جهت استفاده های دارویی می باشد. زیرا از طرفی دارای بالاترین درصد عصاره خشک باقیمانده و فلاونوئید روتین است و از سوی دیگر میزان ترکیبات فنلی قابل استخراج و تانن کل موجود در گل و برگ های این گونه نیز، نزدیک به بالاترین حد موجود در گونه های مورد بررسی می باشد. همچنین میوه های این گونه خوراکی است و بیماری ها و آفات کمتری نیز در رابطه با این گونه گزارش شده است.