مسوولیت های سیاسی پیامبر در حوزه ی سیاست خارجی و روابط بین الملل در قرآن

چکیده: در فصل اول، تعریف مسوولیت در لغت و اصطلاح بیان گردیده و نتیجه گیری شده که مسوولیت در اصطلاح، یعنی پذیرفتن انجام دادن کاری با همه ی خطرهای احتمالی آن و آمادگی برای بازخواست شدن در برابر کسی که انجام دادن کار یا کارها را واگذار نموده و تحمل پیامدهای درست انجام ندادن وظیفه. همچنین، منشأ مسوولیت بررسی و گفته شده که یا افراد است یا قرارداد و یا پروردگار. در باره ی مسوولیت و اهلیت، با استناد به آیه های قرآن، ویژگی های کسی که باید از سوی خداوند مسوولیت بپذیرد، چنین ارزیابی شد: سختگیر بودن با کافران و مهربان بودن با مومنان، تنها برای خشنودی پروردگارش انجام وظیفه نمودن، راستگو و راست کردار بودن، ابلاغ آنچه ایزد دانا به او وحی می کند به مردم بی کم و افزایش و داشتن سعه ی صدر و نرمخویی حتی در هنگام سخن گفتن با بدکاران. سپس به مسوولیت سیاسی پیامبر در قرآن پرداخته شد و در این رابطه، آیه هایی که به اطاعت از پیامبر فرمان داده، آورده شد و معنی اطاعت بیان گردید. آنگاه، محدوده ی اطاعت از پیامبر مشخص و به شبهات این موضوع نیز پاسخ داده شد. در فصل دوم که بحث از مسوولیت سیاسی پیامبر در قرآن است، رویکرد قرآن به جایگاه سیاست خارجی و روابط بین الملل در حکومت نبوی، اهداف سیاست خارجی پیامبر، دیپلماسی وی با قبایل و دولت های همسایه در زمینه های اعزام سفیر و بستن پیمان و پذیرش هیأت های خارجی، بررسی گردید. همچنین، استراتژی های سیاست خارجی پیامبر که عبارت بود از: استراتژی دعوت، یعنی تقدم دعوت بر جنگ، قاطعیت، انعطاف، استفاده از نقاط مشترک با دیگر جوامع، گفتگو، استفاده از حمایت های قومی، بهره گیری از ابزارهای اقتصادی و در نهایت اقدام به جنگ، تشریح شد. از دیپلماسی در حین جنگ نیز غفلت نگردید و گفته شده که پیامبر، چگونه برای خنثی کردن نیروهای مخالف، از این ابزار استفاده می نموده است. استراتژی صلح پیامبر نیز به میان آورده شد تا همه جانبه نگری پیامبر، روشن تر شود. سپس، اصول سیاست خارجی اسلام به طور کلی در روابط با دولت ها توضیح داده شد که عبارت است از: توحید، ولاء، دعوت و جهاد، عدالت، ظلم ستیزی و نفی سلطه ی کافران، عزت اسلامی و سیادت دینی و پای‏بندی به پیمان های سیاسی. پس از آن، اصول سیاست خارجی با جوامع مطرح گردید که عبارت است از: عدالت، تعادل در روابط و حفظ احترام متقابل و حفظ سیادت اسلام. سپس به اصول برقراری ارتباط بین الملل از منظر قرآن پرداخته شد که عبارت است از برقراری ارتباط با گفتار پسندیده و نرم. سپس بحث تقیه و موضوعات مربوطه و جایگاه آن در روابط بین الملی موشکافی گردید. آنگاه، دیدگاه قرآن در باره ی رفتار با اهل کتاب بیان شد و پس از آن، رابطه با کافران و مشرکان از دیدگاه قرآن بیان گردید. در فصل سوم که موضوع آن، اصول قرآنی در حوزه ی اجرائیات و شئونات سیاست خارجی است، مبانی قرآنی گزینش سفیران یا دولتمردان سیاست خارجی با استفاده از آیه های قرآن بررسی و بیست و پنج ویژگی برای سفیر، از قرآن استخراج شد. همچنین، مبانی قرآنی مربوط به موارد خاص در سیاست خارجی مطرح شد که عبارت است از: نقض پیمان از سوی دولت مقابل، خیانت و یا سوء استفاده او از روابط خوب و شکستن پیمان از سوی دولت اسلامی با آشکار شدن زیان آور بودن آن. در فصل چهارم که موضوع آن، مبانی قرآن در سیاست خارجی جنگ و صلح می باشد، صلح و ویژگی های آن از دیدگاه قرآن طرح و بررسی شد. پس از آن، مبانی قرآن در جنگ مطرح و گفته شد که حتی در نبرد با کافران و مشرکان، مسلمانان حق ندارند اصول اخلاقی را نادیده بگیرند؛ ولی می توانند از ابزارهایی چون جنگ روانی که مهم ترین نمود آن، پخش شایعه در عقبه و اردوی دشمن است، برای متزلزل کردن روحیه دشمن بهره برد.