مبانی فلسفی « تسبیح در قرآن »

در این پژوهش، " تسبیح در قرآن" از منظر فلسفی بررسی می شود. ابتدا، معنای تسبیح موجودات از منظر قرآن، بررسی، سپس این تسبیح، تحلیل فلسفی شده و در نهایت، لوازم تسبیح موجودات، تبیین گردیده است. آنچه از آیات قرآن، راجع به تسبیح موجودات، بیان شده، حاکی از تسبیح همگانی عالَم است. موجودات عالَم، به عظمت و پاکی خدا معترفند. حقایقی در جهان، وجود دارد که شناخت آن ها، تسبیح موجودات را برای همگان، موجَّه می کند. مثلاً این حقیقت که، تا موجود پاکی مانند خدا نباشد، متعلََّقی برای تسبیح موجودات، وجود ندارد. موجودی که متعلَّق تسبیح قرار می گیرد دارای اوصافی است که او را لایق تسبیح می گرداند. از طرفی، موجوداتِ مسبِّح باید دارای مشخصّه هایی مانند آگاهی، قدرت و اراده باشند زیرا بدون این ویژگیها، قادر به تسبیح خدا نیستند. در مورد چگونگی تسبیح، برخی از متکلّمین، فیلسوفان و عرفا به تسبیح تکوینی، برخی به تسبیح قولی و برخی به هر دو قائلند. غایت تسبیح موجودات، به دو معنای هدف و نتیجه، بررسی میشود. اذعان موجودات به فقر وجودی خویش، از غایات تسبیح در معنای هدف است. همچنین تسبیح موجودات دارای آثار و نتایجی است که لوازم مابعد الطّبیعی، مانند وحدت جهان و سریان عشق در عالَم و لوازم معرفت شناختی و لوازم اخلاقی را شامل میشود