حیات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی محمد حسین امین الضرب (دوم)

محمد حسین امین الضرب فرزند محمد حسن اصفهانی امین الضرب اول در محرم سال 1289 ق/ 1246 ش در تهران بدنیا آمد. پدرش از بازرگانان مشهور دوره ناصرالدین شاه بود که مدتی ریاست ضرابخانه رسمی کشور را به عهده داشت. او از پیشگامان تجارت نوین در ایران بود. محمد حسین تحصیلات ابتدایی را نزد معلمین خصوصی آغاز کرد. پس از آموختن فارسی، عربی، فرانسه و دروس حوزوی؛ ریاضیات، تاریخ، جغرافیا نیز آموخت. او همچنین از آموزه های سید جمال الدین اسدآبادی، در هنگام اقامتش در منزل آنها بهره برد. امین الضرب دوم از شانزده سالگی کار خود را در تجارت خانه پدر آغاز کرد. بتدریج به فنون تجارت و ملکداری آشنا شد. محمد حسین پس از مرگ پدرش، از سوی مظفرالدین شاه همواره مورد توجه و عنایت قرار داشت و لقب امین الضرب به او اعطا شد. او در سفر سوم مظفرالدین شاه به اروپا در سال 1323 ق همراه او بود و به تنظیم مناسبات بازرگانی خود می پرداخت. حاج محمد حسین امین الضرب به علت مسافرت های مکرر به اروپا و آشنایی با تمدن جدید، حکومت قانون و تأسیس عدالتخانه را برای کشور ضروری دانست و برای پیشبرد اهداف خود عده ای از تجار و کسبه بازار تهران را با خود همراه ساخت و برای استقرار مشروطیت زحمات بسیار کشید و به پاس همین خدمات بود که از طرف تجار و کسبه تهران به وکالت مجلس شورای ملی انتخاب و نایب رئیس دوره اول مجلس شد و همراه عده ای از نمایندگان از جمله صنیع الدوله، تقی زاده و شیخ ابراهیم زنجانی به عضویت کمیته تدوین قانون اساسی در آمد. محمد حسین امین الضرب پس از به توپ بستن مجلس شورای ملی توسط محمد علی شاه قاجار، مدتی از دخالت در امور سیاسی دوری جست و به فعالیت های اقتصادی پرداخت. در کودتای سوم اسفند 1299 به دستور سید ضیاء الدین طباطبایی دستگیر شد. او در دوره های هفتم و هشتم مجلس شورای ملی و در دوره اول مجلس موسسان به نمایندگی برگزیده شد. امین الضرب از تجار معتبر، سرمایه داران و ملاکان بزرگ ایران بود که قسمت اعظم صادرات ایران در اختیار او بود. او در هنگام جنگ بین الملل اول کمیته ای به عنوان "اتحادیه تجار" که خود رئیس آن بود، تشکیل داد. از دیگر اقدامات ارزشمند او تشکیل اتاق تجارت بود که خود ریاست آن را به عهده داشت. او پس از مرگ پدرش دامنه فعالیتهای تجاری خود را در داخل و خارج کشور ادامه داد و در برخی از شهرهای اروپایی چون مسکو، پاریس، لندن و مارسی دفاتر تجاری دایر کرد. او اولین کسی بود که کارخانه برق در ایران دایر کرد. امین الضرب دوم زمانی برای توسعه فعالیت های بازرگانی، صادرات، واردات و خرید املاک از طریق بانک استقراضی روسیه اقدام به سرمایه گذاری و اخذ وام کرد. اما پس از آن که به عنوان نماینده تهران به مجلس راه یافت، روسها که با اساس مشروطه و مشروطه خواهی، آشکارا مخالفت می کردند او را برای باز پرداخت وام های خود تحت فشار قرار دادند و به تجارتش خلل کلی وارد ساختند. در همین زمان بود که او اعلام ورشکستگی کرد. او در اواخر عمر به بیماری قند مبتلا شد و برای معالجه به فرانسه رفت، اما سرانجام پس از بازگشت به تهران در 25 آذر 1311 در گذشت. در این پایان نامه با اشراف به اینکه دامنه پژوهش در زندگی تجار بزرگ همچنان گسترده است تلاش شده است بر بنیاد مطالعه موردی زندگی حاج محمد حسین امین الضرب، یکی از تجار متنفذ تاریخ معاصر، با توجه به ابعاد سیاسی، اقتصادی و اجتماعی حیات او، مورد بررسی قرار بگیرد.