رابطه بین عوامل روانی- اجتماعی و رفتارهای تندرستی در بین بزرگ سالان در شهر تبریز

زمینه: شناخت عوامل روانی و اجتماعی اثرگذار بر رفتارهای تندرستی افراد اهمیت چشمگیری در بهداشت و سلامت جامعه و پیشگیری از بروز انواع بیماری ها و برآیندهای منفی آن دارد. هدف: مطالعه ی حاضر با هدف تبیین رابطه بین عوامل روانی ـ اجتماعی و رفتارهای تندرستی انجام شده است. برای انجام این امر، از مدل باور تندرستی (hbm) بهره گرفته شده است. روش: این مطالعه با روش پیمایشی و به صورت مقطعی انجام شده است. داده های مطالعه ی حاضر، در شهریور ماه سال 1388، از 85 نفر از بیماران با علائم فشار خون بالا (هیپرتانسیون) که جهت درمان به دو مرکز درمانی پلی کلینیک بیمارستان امام رضا (ع) و مرکز تحقیقات قلب و عروق بیمارستان شهید مدنی در تبریز مراجعه نموده بودند جمع آوری شده است. این نمونه ها با روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شده بودند. در این تحقیق، پاسخگویان به پرسشنامه ای شامل اطلاعات اجتماعی جمعیتی و بالینی، مدل باور تندرستی، خودکارآمدی، الگوهای کنش و رفتارهای تندرستی پاسخ دادند. نتایج: همبستگی معناداری بین برخی از مولفه های مدل باور تندرستی شامل: انگیزه/ اهمیت تندرستی عمومی (05/0 > p)، منافع ادراک شده ی مراقبت پزشکی (05/0 > p)، منافع ادراک شده ی خودیاری (01/0 > p)، خودکارآمدی (01/0 > p) و الگوهای کنش ((001/0 > p) با اتخاذ رفتارهای تندرستی شامل: بهداشت فردی، تغذیه، ایمنی، ورزش، خواب و استراحت، و کنترل استرس وجود داشت. هم چنین رگرسیون سلسله مراتبی چندگانه نشان داد که متغیر انگیزه/ اهمیت تندرستی عمومی 1/5 درصد، متغیر منافع ادراک شده ی خودیاری 2/21 درصد، خودکارآمدی 2/28 درصد و الگوهای کنش 4/45 درصد از واریانس رفتارهای تندرستی را تبیین کرده اند. بحث: اگرچه یافته های پژوهش های پیشین موید کارآمدی مدل باور تندرستی در تبیین برخی از رفتارهای بیماران و حتی افراد سالم (مانند استعمال دخانیات) می باشد، اما برخلاف یافته های مطالعات گذشته، مولفه های تهدید تندرستی عمومی، آسیب پذیری ادراک شده و شدت و جدیت ادراک شده نتوانستند رفتارهای تندرستی را در بیماران با علائم فشار خون بالا تبیین کنند. بنابراین، بهتر است کارآیی این مدل در میان مبتلایان به سایر بیماری ها نیز مورد سنجش قرار گیرد.