ارزیابی اثر تاریخ کاشت بر عملکرد و اجزای ارقام سویا در شرایط اقلیمی ایلام

سویا یکی از مهمترین گیاهان تامین کننده روغن می باشد و تاریخ کاشت به عنوان یکی از مسایل مهم به زراعی، بر رشد و عملکرد آن تاثیر بسزایی خواهد داشت. به منظور تعیین مناسب ترین تاریخ کاشت ، مطالعه ای در سال زراعی 1388-1387 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه ایلام انجام گرفت. آزمایش به صورت کرت های خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. تاریخ کاشت به عنوان فاکتور اصلی در سه سطح و لاین ها به عنوان فاکتور فرعی در چهار سطح (3srf*t، 4m، 11l و 17l ) منظور گردید. نتایج تجزیه واریانس آزمایش نشان داد که بین سطوح تاریخ کاشت از نظر تمامی صفات به جز سرعت جوانه زنی اختلاف معنی داری وجود داشت. در بین ارقام هم بین همه صفات به جز سرعت جوانه زنی و عملکرد بیولوژیک اختلاف معنی داری وجود داشت. تاخیر در کاشت با افزایش درجه حرارت از یکسو و کاهش طول روز از سویی دیگر، منجر به کاهش طول دوره رشدی گیاه شد که در نتیجه آن با کاهش شدید تعداد غلاف در بوته، دانه در بوته، دانه در غلاف و به تبع آن ها عملکرد دانه همراه بود. در تاریخ کاشت اول لاین 17l با 4731 کیلوگرم در هکتار و در تاریخ کاشت سوم لاین 4 m با 1255 کیلوگرم در هکتار به ترتیب بیشترین و کمترین عملکرد را به خود اختصاص دادند. همچنین در تاریخ کاشت اول و دوم تعداد دانه در بوته، تعداد دانه در غلاف، وزن صد دانه و عملکرد پروتیین و در تاریخ کاشت سوم تعداد غلاف در بوته، عملکرد روغن و عملکرد پروتیین بالاترین همبستگی را با عملکرد دانه داشتند. نتایج تجزیه رگرسیون خطی چند متغیره نشان داد که در تاریخ کاشت اول و دوم صفات تعداد غلاف در بوته، وزن صد دانه و تعداد دانه در غلاف و در تاریخ کاشت سوم صفات عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت به طور معنی داری در افزایش عملکرد نقش داشته اند و این صفات معیار گزینش جهت اصلاح و بهبود عملکرد می توانند باشند. نتایج تجزیه مسیر تاکید بر نقش مهم این صفات در عملکرد دانه داشت به طور کلی در شرایط تاریخ کاشت اول و دوم بیشترین اثر مستقیم بر عملکرد دانه مربوط به تعداد غلاف در بوته و وزن صد دانه و در تاریخ کاشت سوم مربوط به عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت بود.