مقایسه عملکرد دانه و شاخص برداشت نیتروژن در ژنوتیپ های عدس تحت تاثیر مقادیر مختلف کود نیتروژن

از آنجا که توجه به افزایش همزمان خصوصیات کمی و کیفی، مثل عملکرد دانه و پروتئین در گیاهان زراعی مختلف اهمیت بالایی دارد، در این راستا آزمایشی در سال زراعی 1387 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی اردبیل به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. فاکتور اول شامل چهار ژنوتیپ عدس (توده محلی، لاین محلی، ill-10314، ill-6037) و فاکتور دوم شامل کود نیتروژن به صورت کود اوره در سه سطح ( صفر، 45 و90 کیلوگرم نیتروژن در هکتار ) بود. ژنوتیپ های مورد بررسی، از لحاظ صفات فنو لوژیکی شامل زمان شروع 50 درصد گلدهی، 50 درصد غلاف بندی و 50 درصد رسیدگی اختلاف معنی داری نشان دادند. بیشترین زمان گلدهی مربوط به لاین و توده محلی بود. همچنین توده محلی از لحاظ طول دوره غلاف بندی و رسیدگی تعداد روز بیشتری را نسبت ژنوتیپ های دیگر نشان داد. برای صفات مورفولوژیکی مورد بررسی، لاین و توده محلی ضمن اینکه در اثر اصلی رقم، کمترین ارتفاع را نشان دادند، اما به طور معنی داری بیشترین تعداد ساقه فرعی در بوته را شامل بودند. به طوریکه لاین محلی در ترکیب تیمار کودی 45 کیلوگرم در هکتار، کمترین ارتفاع را داشته اما در همین تیمار کودی بیشترین تعداد ساقه فرعی را نشان داد. کمترین تعداد غلاف پوک در لاین محلی و رقم ill-10314 مشاهده شد. لاین محلی در اثر اصلی رقم و ترکیب کودی 45 کیلوگرم در هکتار، بیشترین وزن خشک دانه در متر مربع را نشان داد. با توجه به اثر اصلی رقم و اثر متقابل کود و رقم برای صفت تعداد دانه در بوته رقم ill-10314 و لاین محلی به ترتیب با دارا بودن 55/41 و 22/31 دانه در بوته، به طور مشترک بیشترین مقدار را از نظر این صفت نشان دادند. مقایسه میانگین اثر ساده رقم برای صفت عملکرد دانه، بیشترین عملکرد دانه (9/1471 کیلوگرم در هکتار) را برای لاین محلی نشان داد. با وجود اینکه غیر از رقم ill-10314 در سه ژنوتیپ دیگر نیتروژن کل جذب شده گیاه اختلاف معنی داری با یکدیگر نداشتند، اما از نیتروژن کل جذب شده گیاه، لاین محلی بیشترین میزان نیتروژن را به دانه انتقال داده و در نتیجه دارای بیشترین عملکرد پروتئین (64/363 کیلوگرم در هکتار) بود. بیشترین شاخص برداشت نیتروژن (حدود 9/54%) در لاین و توده محلی و رقم ill-10314 مشاهده شد. توده محلی در اکثر صفات با افزایش مقدار کود، از خود برتری نشان داد، به طوریکه بیشترین کارایی زراعی (06/23 کیلوگرم بر کیلوگرم) و بازیافت ظاهری نیتروژن (63/90%) را در سطح کودی 90 کیلوگرم در هکتار در این ژنوتیپ مشاهده شد. بیشترین همبستگی عملکرد دانه و نیتروژن جذب شده کل با صفاتی همچون شاخص برداشت، برتری عملکرد دانه، شاخص برداشت نیتروژن، برتری عملکرد نیتروژن و برتری ژنوتیپی عملکرد و پروتئین دانه در لاین محلی مشاهده شد. نتایج حاصل نشان داد که لاین محلی به طور مشترک با توده محلی به عنوان ژنوتیپ هایی که هم عملکرد دانه و هم محتوای پروتئین بالاتری دارند شناسایی شدند و مناسب ترین سطح کودی 45 کیلوگرم در هکتار بود.