برنامه درسی پاسخگو در آموزش عالی مطالعه موردی: دانشگاه های دولتی اصفهان

پژوهش حاضر با هدف تبیین برنامه درسی پاسخگو در آموزش عالی و پیامدها و الزام های آن در حیطه ی رسالت های چهارگانه آموزش عالی یعنی آموزش، پژوهش، خدمات و کارآفرینی انجام شده است. به این ترتیب اصلی ترین سئوال های پژوهش این بوده که در حیطهِ ی هر کدام از رسالت های چهارگانه ، از آموزش دانشگاهی چه پیامدهایی موردانتظار است (پیامدها) و برای تحقق این پیامدها، رعایت چه مواردی ضروری است (الزام ها). این پژوهش، از نوع ترکیبی (کمی و کیفی) بوده و برای اجرای آن، از روش تحلیلی- توصیفی استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش، مشتمل بر سه دسته استادان و دانشجویان دوره های تحصیلات تکمیلی دانشگاه های اصفهان، صنعتی اصفهان و علوم پزشکی اصفهان و هم چنین کارفرمایان و مدیران سازمان ها و صنایع بزرگ اصفهان بوده است. در بخش کیفی، 32 تن از استادان، دانشجویان و کارفرمایان که دارای اطلاعات غنی در زمینه موضوع پژوهش بوده اند، ، به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شده و با آنها مصاحبه نیمه ساختار یافته صورت گرفته است. نمونه گیری پژوهش در بخش کمی، به روش نمونه گیری متناسب با حجم، از نوع تخصیص بهینه انجام شده و حجم نمونه از طریق دو روش 384 نفر تعیین و در نهایت برای اطمینان از کفایت حجم نمونه، آزمون توان آماری به عمل آمد و نتیجه (0/816) آن را تایید نمود. اسناد و مدارک، مصاحبه و پرسشنامه محقق ساخته، ابزارهای این پژوهش بوده اند. روایی سئوالات مصاحبه و پرسشنامه، از سوی متخصصان و کارشناسان مورد تایید قرار گرفت و برای برآورد پایایی پرسشنامه، از روش آلفای کرونباخ استفاده گردید که نتیجه حاصله (0/837) پایایی آن را تایید کرد. به منظور تجزیه و تحلیل نتایج حاصل از مصاحبه ها، از روش مقوله بندی مکرر و برای تجزیه و تحلیل نتایج پرسشنامه ها، از آزمون های آماری توصیفی و هم چنین استنباطی مانند آزمون های t تک متغیره، تحلیل واریانس تک نمونه ای و تحلیل واریانس چند متغیره استفاده گردید. نتایج حاصل از آزمون های tتک متغیره نشان داد مجموعه پیامدهای برنامه درسی پاسخگو و الزام های آن، در حیطه ی هر چهار رسالت دانشگاه، مورد توافق نمونه پژوهش قرار گرفت (0/001 ≥ p). دانش آموختگانی برخوردار از دانش نظری و عملی و مهارت های عام، دارای شخصیت توسعه یافته و منش علمی و نیز برخوردار از انگیزه یادگیری مادام العمر؛ آگاه نسبت به روش های پژوهش های بنیادی و کاربردی و برخوردار از مهارت های انجام آنها؛ آشنا و متعهد به اصول اخلاقی تحقیق؛ دانش آموختگانی بهره مند از مهارت های فنی، انسانی و ادراکی مورد نیاز برای خدمت رسانی به جامعه؛ برخوردار از اخلاق حرفه ای؛ روحیه مسئولیت پذیری و پاسخگویی و هم چنین توانمند در برقراری ارتباطات بین فردی و استفاده از فن آوری اطلاعات و ارتباطات در محیط های شغلی؛ دانش آموختگانی کارآفرین و برخوردار از ویژگی های کارآفرینان مانند خلاق و خطرپذیر بودن، دارای روحیه ایجاد تغییر و برخوردار از خودپنداره مثبت از پیامدهای مورد انتظار نمونه پژوهش بوده است که به نظر آنها با ایجاد فرصت های یادگیری متنوع و متعدد برای آموختن دانش و مهارت های روزآمد در برنامه های درسی و با بهره مندی از مشارکت ذی نفعان مانند استادان، دانشجویان و کارفرمایان؛آموزش نظری و عملی فرایند انجام تحقیق از طریق برنامه های درسی پژوهش محور؛آموزش مهارت ها و شایستگی های اساسی؛ تدوین برنامه های درسی بر مبنای مأموریت گرایی و بر اساس چشم اندازی از فرصت های شغلی و هم چنین برنامه های درسی مبتنی بر عمل محقق خواهد شد.