به کارگیری و مقایسه تکنیک های تصمیم گیری چند معیاره (fahp–topsis وahp– topsis) در رتبه بندی شرکت های بازار بورس تهران

چکیده* مقدمه – روش های رایج تفکیک و رتبه بندی بنگاهها در بورس اوراق بهادار تهران، به علت عدم کارایی از قابلیت اتکاء کمی برخوردار بوده، نتایج حاصل از آنها فاقد اعتبار می باشند. هدف از این پژوهش ارائه مدلی است که با استفاده از تکنیک های تصمیم گیری و ضمن برخورداری از توان بالاتر، مسئله انتخاب و رتبه بندی را بطور بهینه حل نماید. روش تحقیق – چنانچه رویکردها به درستی ترکیب شوند می توانند ضمن حفظ نقاط قوت هر تکنیک، نقاط ضعف آن را توسط نقاط قوت دیگری جبران نمایند. در این پژوهش دو مدل ترکیبی در ارزیابی عملکرد مالی شرکت ها با استفاده از نسبت های مالی ارائه می شود. یکی از این رویکردها بر مبنای فرآیند تحلیل سلسله مراتبی و تکنیک الویت بندی با تشابه به راهحل ایدهآل (topsis) است و دیگری بر مبنای فرآیند تحلیل سلسله مراتبی فازی و topsis می باشد. مقایسه این مدلها، شباهت ها و تفاوت های آنها را آشکار نموده، همچنین برتری fahp بر ahp را که به دلیل استفاده از اعداد فازی در بسیاری از پژوهش ها مورد پذیرش قرار گرفته است، مورد بررسی قرار می دهد. به منظور به کارگیری مدل مفهومی پژوهش در ارزیابی عملکرد مالی شرکت ها؛ جامعه آماری کلیه شرکت های صنعت سیمان بورس اوراق بهادار تهران در بازه زمانی 1380 تا 1386 در نظر گرفته شد. با توجه به استفاده از روش مقطعی در این پژوهش؛ دادهها برمبنای (سال– مشاهده) بیان می گردد که به معنی تعداد مشاهدات در سالهای مورد بررسی است و مجموع مشاهدات برای 30 شرکت صنعت سیمان 189 (سال– مشاهده) می باشد. به منظور افزایش قابلیت اعتبار نتایج تحقیق، از بین اعضای جامعه آماری ذکر شده نمونه گیری به عمل نیامده، تمامی مشاهدات مورد بررسی قرار می گیرند. بنابراین پژوهش حاضر از جمله تحقیقات کاربردی بوده، مدل هایی ترکیبی در حل مسئله رتبه بندی ارائه می نماید که قادر به رتبه بندی و تصمیم گیری های مالی و غیرمالی است. یافته های پژوهش –وزن نسبت های مالی با توجه به نظرات گروههای مختلفی از خبرگان تعیین، بدین ترتیب هر نسبت به میزان اهمیت آن در ارزیابی عملکرد مالی شرکت ها دخیل می گردد و رتبه هر شرکت با توجه به مدل های ارائه شده، مشخص می شود. به منظور مقایسه نتایج حاصل از دو رویکرد ترکیبی و انتخاب رویکرد بهینه، وزن ها، نتایج رتبه بندی و توان رویکردها در تفکیک گزینه ها با استفاده از آزمون های آماری مورد مقایسه قرار گرفت. نتیجه گیری – نتایج پژوهش ضمن ارائه رتبه بندی شرکت ها نشان می دهد که نه تنها نتایج حاصل از وزن معیارها و رتبه بندی گزینه ها توسط دو رویکرد ترکیبی می تواند یکسان در نظر گرفته شود، بلکه همچنین توان دو تکنیک در تفکیک گزینه ها نیز مشابه می باشد، بنابراین برتری fahp بر ahp و بلعکس رد شده، تنها تفاوت در نحوه عمل و محاسبه نتایج دو تکنیک مشاهده می گردد.