فرهنگ لغات و ترکیبات دیوان رشید وطواط

امام رشید الدین سعد الملک محمد ، متخلّص ومعروف به وطواط (573 ـ 480 هـ ق) شاعر پارسی گوی و ادیب معروف و متولد بلخ و معاصر خوارزمشاهیان و به ویژه مداح و ملک الشعرای اتسز بود . جوانی را در نظامیه بلخ در فراگیری ادبیات در آن شهر گذرانید و سپس به خدمت اتسز خوارمشاه در آمد و سی سال در دربار او صاحب دیوان انشاء بود وتا پایان عمر در دربار اتسز و جانشینانش باقی ماند. در نظم و نثر عربی و فارسی مهارت کامل داشت و صنایع لفظی را در شعر بسیار مراعات کرده و قصاید وی همه مصنوع و مسجّع و مرصّع است . به علت تبحّر در علو م بدیع و ادبیات عرب ، بیشتر گرد تکلّف و صنایع لفظی می گشت. دیوان اشعار به فارسی و عربی دارد و از کتب مشهورش کتاب حدائق السحر فی دقایق الشعر است که بیشتر بخاطر همین کتاب شهرت دارد. رشید یکی از دانشمندان بزرگ عهد خود و از ادبای نامبردار و از بلغای مشهور در زبان فارسی و عربی است. رشید در برگزیدن کلمات و قوّت ترکیب از شاعران کم نظیر است. پرداختن به صنعت و بازی با الفاظ آنچنان بر شعر رشید سایه افکنده که خواننده را از توجه به معنا و مفهوم دور می سازد و گاهی آوردن لغات نامأنوس و دور ازذهن ، شعر وی را دشوار و غیرطبیعی می کند و در شعر دنباله سبک قطران و عبدالواسع جبلی است اما در قصیده سرایی شیوه عنصری را پیش داشته است. علاقه او به صنایع بدیعی در شعرش کاملاً مشهود است. فرهنگ لغات و ترکیبات دیوان رشید وطواط با هدف آشنایی خوانندگان این دیوان با ترکیبات و واژگان مشکل و نیمه مشکل دیوان رشید آماده شده است و از آنجا که واژگان این دیوان شامل لغات مشکل و نامأنوس است ، امید است که مشکل بسیاری از خوانندگان اشعار مصنوع و متکلّف دیگر را نیزحل کند. دیوان رشید وطواط دارای لغات بسیار مشکل و نامأنوس است که رشید آنان را به خاطر بازی با الفاظ به کار برده است و از مطالعه کلی اشعار رشید و از مجموع بحث و بررسی شعر رشید و بیان خصایص لفظی و معنوی اشعار چنین نتیجه می گیریم که اشعار او بلند پایه و عالی نیست و وحدت موضوع و مضامین اشعار ، فقر بدایع معنوی ، نادلپذیر بودن لغا و اجبار او به ستایش و مدح شعر او را به ویژه قصایدش را سرد و بی جان کرده است.