بررسی فرایند مفاهمه تصاویر نمادگرایانه در پوسترهای ایرانی

بررسی چگونگی فهم و ادراک مخاطب از پیام تصویری نمادین که توسط فرستنده برای او ارسال شده، جهت برقراری ارتباط بهتر وعمیق تر، محور اصلی این پژوهش می باشد. توجه به مخاطب و زمینه و بافت فرهنگی جامعه ای که در آن زندگی می کند و انتخاب تصاویر نمادینی که برای او آشنا و قابل درک است ، می تواند در جذب او و انتقال پیام نقش مهمی داشته باشد .در این پژوهش سعی بر آن بوده ضمن بررسی چگونگی ادراک مخاطب از پیام دیداری، عواملی که در فرایند مفاهمه نقش دارند بررسی شود تا با توجه به آن ها در انتخاب تصاویر نمادین در پوستر ، ارتباط بهتری برقرار شود. در ابتدا به فراگرد ارتباط پرداخته شده ، زیرا اولین گام برای انتقال مفاهیم و ارسال پیام به مخاطب ، ارتباط می باشد . سپس فرایند فهم وادراک انسان ،چگونگی شکل گیری معنا در ذهن مخاطب و هم چنین زمینه های فرهنگی که در فهم و بازسازی معنا در ذهن گیرنده پیام نقش مهمی دارد ، بررسی شده است و این نتیجه حاصل شده است که : خوانش پیام (متن یا تصویر) در افراد گوناگون متفاوت است و زمینه های فرهنگی مخاطبان نیز تعیین کننده نوع برداشت آنان از تصاویر است. بر این اساس معنی و ادارک گیرنده از پیام به دو عامل اساسی بستگی دارد: عوامل فردی و عوامل جهان فیزیکی اطراف فرد یا بافت اجتماعی و فرهنگی او. در ادامه نمادگرایی در گذر تاریخ و حضور نماد در فرهنگ و هنر ایران بررسی شده و سپس مفهوم نماد ، انواع آن و نمادهای مرتبط با ناخودآگاه جمعی و اساطیر مورد مطالعه قرارگرفته است و در انتها به این نتیجه رسیده است که می توان نمادها را را به لحاظ تأثیر بر مخاطب به سه دسته کلی تقسیم کرد : یک دسته از نمادها بر ناخودآگاه انسان ها تأثیر گذاشته و با ناخودآگاه جمعی در ارتباط است. دسته دوم نمادهایی هستند که کاملاً جنبه شخصی داشته و با تجارب و ناخودآگاه فردی مخاطب در طول زندگی مرتبط است . دسته سوم که در این پژوهش در ارتباط با تصاویر نمادین در پوستر مورد توجه بیشتری قرارگرفته است شامل نمادهایی است که می تواند بر روی تعداد بیشتری از مردم یک فرهنگ خاص تأثیر گذارد و تقریباً جایگاهی میان دو دسته قبل داشته باشد .این نمادها معمولاً از فرهنگ و هنر و محیط زندگی مخاطبان گرفته شده به طوری که مخاطب با آنها احساس نزدیکی و آشنایی داشته و در عین حال می توانند مفاهیمی ضمنی برای او تداعی نماید. سپس استفاده از نماد در ارتباط تصویری ونقش آن در برقراری ارتباط بهتر با بیننده بررسی شده است. در ادامه با طراحی جدولی نمونه پوسترهای نمادین با هدف بررسی تصاویر نمادگرایانه در ارتباط با موضوع پوستر و چگونگی برداشت مخاطب از آن ها ، تجزیه وتحلیل شده است .سپس با تهیه پرسشنامه وتحقیق میدانی میزان اثربخشی استفاده از تصاویر نمادین در پوستر ، در جذب ، انتقال سریع و ماندگار و درک تصویر در ارتباط با موضوع ، مورد ارزیابی و سنجش قرار گرفته است. تعداد نفرات نمونه ها 15 نفر مرد و 15 نفر زن و در مجموع 30 نفر می باشد که هر کدام 9 پوستر را ارزیابی می کنند لذا تعداد کل پرسشنامه های تهیه شده 270 برگ است. برای انتخاب نمونه ها از روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای استفاده شده و متغیرهای سن ،جنس و میزان تحصیلات در آنها کنترل شده است . (نمونه ها از شهر داران {استان اصفهان ، منطقه فریدن}، بین 30 تا 45 سال سن و میزان تحصیلات دیپلم ویا پایین تر انتخاب شده اند.) در پایان این نتیجه بدست آمده است که به طور تقریبی (ونه قطعی ،زیرا عوامل فردی و شخصی در ارتباط به عنوان مولفه های مزاحم قابل کنترل نیستند) می توان با استفاده از تصاویر نمادین آشنا و برگرفته از بافت فرهنگی مخاطب در پوستر، پیام را با موفقیت بیشتری به او منتقل نمود . هم چنین در بررسی جداگانه زنان و مردان مشاهده شد که موضوعاتی که در ارتباط بیشتر با هر جنسیت بوده ، بهتر و سریع تر آنان را جذب نموده است . اما میزان تحصیلات و سن در هر دو گروه زن و مرد به صورت یکسان در نظر گرفته شده است (بین 30 تا 40 سال سن ومیزان تحصیلات دیپلم ویا پایین تر) . بنابراین نتیجه بدست آمده این است که توجه به مخاطب ، نگرش ها، باورها و بافت فرهنگی این گروه می تواند فرستنده را در ارسال موفق تر پیام یاری رساند. بدین ترتیب فرضیات این پژوهش اثبات گردیده است .