تحقیق در زندگی و اشعار ملک الشعراء صبوری

محمد کاظم صبوری، ملقب به ملک الشعراء صبوری، در اواخر دوره محمد شاه در یک خانواده صنعتگر کاشانی، در مشهد متولد شد. در سال 1284ق به عنوان رئیس الشعرا به مجلس جلال الدوله، حاکم خراسان راه یافت. و بعد از گذشت چند سال در سال 1294ق از سوی ناصر الدین شاه به عنوان ملک الشعرای آستان قدس انتخاب شد. ملک الشعراء صبوری ، از جمله شاعران موج دوم مکتب بازگشت به شمار می رفت و بیشتر به شیو? امیر معزی نظر داشت هر چند قصایدی هم در جواب و اقتفای دیگر قدما سروده است. ممدوحان صبوری در درج? اول پیامبر اکرم(ص) و ائمه اطهار(ع) می باشند. وی ازجمله شاعرانی بوده که بین شعر مذهبی و درباری ارتباط بر قرار کرد و در کنار مدح ائمه اطهار(ع) قصایدی هم در مدح رجال و شخصیت های سیاسی دوران خود، سروده و درآن قصاید به مدح آنها پرداخته است. از مهمترین این اشخاص می توان به ناصر الدین شاه، مظفر الدین شاه، رکن الدوله قاجار و... اشاره کرد. همچنین صبوری با بیشتر بزرگان و ادیبان معاصر خود رابطه دوستی و شعری داشت. از جمل? این افراد می توان به میرزا حبیب خراسانی، ادیب نیشابوری، ادیب پیشاوری، و خجست? ندیم باشی اشاره کرد. دیوان او مشتمل 11062 بیت می گردد. که بخش اعظم دیوان را قصاید وی در بر می گیرد. در قصاید صبوری در بخش موسیقی بیرونی، بسامد بالا با اوزان جویباری و به خصوص بحر مجتث مثمن مخبون محذوف می باشد. در بخش موسیقی کناری، بخشی از قصاید او دارای ردیف و تعداد دیگری بدون ردیف است که بیشترین بسامد به کارگیری ردیف از نوع، فعلی است. در بخش موسیقی معنوی صبوری همه تناسب های معنویی را که در زیبایی شعر موثر است به کار گرفته است از مهمترین نمونه های آن، می توان به تناسب، تضاد، تکرار و جز آن اشاره کرد. در بخش واژگانی، ملک الشعرا صبوری از جمله شاعران دور? بازگشت است که در اشعار خود لغات و اصطلاحات عربی فراوانی به کار گرفته است. باستانگرایی واژگانی و تلمیحات و مضامین کهن نیز در قصاید صبوری به چشم می خورد که حاصل توجه او به شاعران سبک خراسانی است. از لحاظ فکری مهمترین مضمون در قصاید صبوری مدح است که این مدایح خود درچندین دسته قابل بررسی است؛ مدایح دینی، مدایح درباری، مدایح دینی-درباری و مدایح ادبی. در بخش ادبی نیز صبوری صنایع لفظی و معنوی فراوانی را به کار برده است اما در مجموع، در کاربرد این صنایع ابداع و نوآوری چندانی به چشم نمی خورد. در بخش صور خیال، صبوری از انواع تشبیه واستعاره های ساده و روان بهره برده است. در بخش صنایع لفظی بسامد بالا با آرایه های موازنه و ردالقافیه و تکرار است و در صنایع معنوی بسامد بالا در مراعات نظیر، تضاد، تلمیح، واج آرایی به چشم می خورد. سرودن شعر منقبتی تاریخ طولانی ای دارد. این جریان در طول تاریخ همواره دچار فراز و فرودهایی بوده اما در عصر صفویان با رسمی شدن تشیع در ایران، جریان منقبت سرایی به اوج شکوه و اعتبار خود رسید. ملک الشعراء صبوری از جمله شاعرانی است که در سرودن قصاید منقبتی توانایی داشته و در مناسبت های مختلف که بخشی از آن به اعیاد مذهبی اختصاص داشته، اشعار زیبایی سروده است.